Local alcohol policy in the Netherlands A quick overview

Negen Maanden Niet: Alcohol en zwangerschap
Ir. N.Y. van der Wulp (STAP/Universiteit Maastricht/CAPHRI)
Dr. C. Hoving (Universiteit Maastricht/CAPHRI)
Ir. W. van Dalen (STAP)
Prof. Dr. H. de Vries (Universiteit Maastricht/CAPHRI)
April 2011
Gefinancierd door ZonMW
Inhoud Training Negen Maanden Niet
1. Globale opzet Onderzoek Alcohol en Zwangerschap
2. Informatie over alcohol en zwangerschap
3. Activiteiten groep Mondelinge Voorlichting
Inhoud Training Negen Maanden Niet
1. Globale opzet Onderzoek Alcohol en Zwangerschap
2. Informatie over alcohol en zwangerschap
3. Activiteiten groep Mondelinge Voorlichting
Globale opzet onderzoek Alcohol & Zwangerschap
Achtergrond
• Advies Gezondheidsraad
• Promotieonderzoek Nederlands Instituut voor
Alcoholbeleid (STAP) en Universiteit Maastricht
• Vooronderzoek:
– Onderzoek onder zwangere vrouwen
– Onderzoek onder partners
– Onderzoek onder verloskundigen
Hoofdonderzoek is Interventiestudie
• Interventiestudie Preventie van alcoholgebruik tijdens de
zwangerschap
• Doel: Ontwikkelen en testen van effectieve interventie
om alcoholgebruik onder zwangere vrouwen te
verminderen
• Drie condities:
– Mondelinge voorlichting (daar zit jullie praktijk in)
– Internetvoorlichting
– Controle conditie
Doel van het onderzoek
Hoe meten we of interventie effectief is?
Vergelijken van alcoholgebruik van zwangere vrouwen
in:
– Mondelinge voorlichtingsgroep met:
– Internetvoorlichtingsgroep met:
– Controle conditie
Hypothese:
Meer vrouwen in controle conditie drinken alcohol in
vergelijking tot andere twee groepen
Wat doen verloskundigen in Mondelinge
Voorlichtingsgroep?
•
•
•
•
•
Vragenlijst invullen over eigen praktijk
Respondenten werven (tot 1 juli 2011)
Eerste mondelinge voorlichting (bij intakegesprek)
Tweede mondelinge voorlichting (na 6 weken)
Derde mondelinge voorlichting (na 3 maanden)
Wat doen clienten?
• Vragenlijst invullen voor intakegesprek
Indien alcohol gebruikt nadat ze wist dat ze zwanger was
en maximaal 12 weken zwanger, dan:
• Vragenlijst invullen na 3 maanden
• Vragenlijst invullen na 6 maanden
Als drie vragenlijsten zijn ingevuld krijgt respondent
vergoeding van 10 euro
Inhoud Training Negen Maanden Niet
1. Globale opzet Onderzoek Alcohol en Zwangerschap
2. Informatie over alcohol en zwangerschap
3. Activiteiten groep Mondelinge Voorlichting
Foetaal Alcohol Syndroom
• Weet je wat FAS is?
• Kan je FAS herkennen? Testje!
• 5 series van twee foto’s, van oud naar jong. Wie heeft
FAS?
A. Links wel FAS, rechts niet FAS
B. Links niet FAS, rechts wel FAS
Alcohol en Zwangerschap
1.
2.
3.
4.
5.
Kan alcohol bij embryo/foetus komen?
Is alcohol schadelijk voor ongeboren kind?
Is alcohol gedurende hele zwangerschap schadelijk?
Welke hoeveelheid alcohol is schadelijk?
Wat kunnen de gevolgen zijn van alcohol tijdens de
zwangerschap?
6. Het Foetaal Alcohol Syndroom (FAS)
7. Alcohol en Zwangerschap: Nederlandse situatie
1. Kan alcohol bij embryo/foetus komen?
• Alcohol verspreidt zich over al het lichaamsvocht: foetus
heeft even hoog alcoholpromillage als moeder
• Alcohol blijft lang in foetus
– Slecht werkende lever
– Foetus scheidt alcohol uit in vruchtwater en drinkt dat weer op
• Alcohol verspreidt zich over al het lichaamsvocht, dus
ook de eerste 6 weken, als er nog geen bloedband
(placenta) is, kan alcohol de embryo bereiken
2. Is alcohol schadelijk voor ongeboren kind?
• Alcohol schaadt cellulaire processen tijdens ontwikkeling
– Proliferatie
• Interferentie met groeifactoren
– Migratie
• Invloed op steuncellen, waardoor zenuwcellen op abnormale
plekken terechtkomen
– Celadhesie
• Cellen verbinden zich niet goed met elkaar. In de hersenen:
mentale retardatie, afwezigheid corpus callosum, abnormale
ontwikkeling kleine hersenen
– Apoptose
• Overmatige celdood in bepaalde delen van de hersenen,
met name de prefrontale cortex
3. Is alcohol gedurende hele zwangerschap
schadelijk?
• Eerste trimester: Organoganese
– Afwijkingen in hart, armen, ogen, benen, tanden, gehemelte,
externe genitalien, oren en centraal zenuwstelsel
• Tweede en derde trimester:
– Groei
– Centraal Zenuwstelsel
4. Welke hoeveelheid alcohol is schadelijk?
• Hoe meer drank, hoe meer risico
• Risico hangt bovendien af van:
–
–
–
–
–
–
Meer zwangerschappen, meer schade
Gewicht en voeding van moeder
Hoeveelheid lichaamsvocht van moeder
Genetische factoren bij moeder en kind
Snelheid waarmee moeder alcohol afbreekt
Hoeveelheid en moment van alcoholinname
• Niet alleen alcoholisme leidt tot schade, ook sociaal
drinken kan tot schade leiden!!!
5. Wat kunnen de gevolgen zijn van alcohol tijdens
de zwangerschap?
• Schade tijdens zwangerschap
– Onderdrukken van foetale oogbewegingen en
ademhalingsbewegingen
– Verhoogde kans op miskraam of vroeggeboorte
• Schade na de geboorte: Foetaal Alcohol Spectrum
Disorder (FASD)
– Gezichtsafwijkingen
– Groei
– Afwijkingen aan centraal zenuwstelsel
• In het ergste geval: Foetaal Alcohol Syndroom (FAS)
5. Wat kunnen de gevolgen zijn van alcohol tijdens
de zwangerschap?
• In het ergste geval: Foetaal Alcohol Syndroom (FAS)
• 4 Kenmerken:
–
–
–
–
Moeder heeft alcohol gedronken tijdens zwangerschap
Gezichtsafwijkingen
Groei
Afwijkingen aan centraal zenuwstelsel
6. Het Foetaal Alcohol Syndroom (FAS)
6. Het Foetaal Alcohol Syndroom (FAS)
6. Het Foetaal Alcohol Syndroom (FAS)
Astley, S. J. Pediatrics 2006;118:1532-1545
7. Alcohol en Zwangerschap: Nederlandse situatie
• Hoe vaak komt FASD voor in Nederland?
• Prevalentie van FASD in een random sample van
kinderen van 6, 7 jaar in een provincie in Italie (May et
al, 2006):
– FAS: 3,6 – 7,4 per 1000 kinderen
– FASD: 20,3 – 40,5 per 1000 kinderen
7. Alcohol en Zwangerschap: Nederlandse situatie
Advies Gezondheidsraad 2005:
“Het is niet mogelijk om voor de consumptie van
alcoholhoudende drank een veilige ondergrens vast te
stellen, waarvan met zekerheid gezegd kan worden dat
er geen effect is op de vrucht en op de zwangerschap.”
7. Alcohol en Zwangerschap: Nederlandse situatie
• In Nederland gebruikt ongeveer 80% van de vrouwen in
de vruchtbare leeftijd alcoholhoudende drank.
• Veel vrouwen staken het alcoholgebruik zodra ze
zwanger zijn of eerder al, als ze zwanger willen worden.
• Toch blijft naar schatting 35% tot 50% van de zwangere
vrouwen in Nederland alcoholhoudende drank gebruiken
Inhoud Training Negen Maanden Niet
1. Globale opzet Onderzoek Alcohol en Zwangerschap
2. Informatie over alcohol en zwangerschap
3. Activiteiten groep Mondelinge Voorlichting
Motiveren van zwangeren om geen alcohol te
drinken
• Training van Henk van den Adel – Christelijke
Hogeschool Ede
Fasen in het stopproces
twijfelaar
voorbereider
tevreden
gebruiker
stopper in
actie
terugval
volhouden
Kenmerken motiverende gespreksvoering
•
•
•
•
•
•
•
•
•
systematisch
eenvoudig
flexibel
persoonlijke situatie centraal
tweerichtingsverkeer
hulpverlener-patiëntrelatie niet in gevaar
gedeeltelijk zelfhulp (brochure)
kost weinig tijd
effectief
Overzicht stappen 9 Maanden Niet
1. Gebruikersprofiel
2. Stopadvies geven en motivatie verhogen
3. Barrières bespreken
4. Hulpmiddelen bespreken
5. Stopafspraak
6. Hulp na stopdatum
7. Borstvoeding
Stap 1: Alcoholprofiel vaststellen
Alcohol afhankelijkheid?
Aantal glazen per gelegenheid en hoe vaak?
Vóór zwangerschap en tijdens zwangerschap
Idem: partner
Stopmotivatie
• wel eens gedacht aan stoppen?
• wil cliënt stoppen?
• zo ja, op welke termijn?
• Willen, kunnen en er aan toe zijn
Stap 2: Stopadvies
•
Patiënt informeren over (stoppen met) alcohol en de gevolgen voor het kind
•
Dringend stopadvies
Stap 2: Motivatie verhogen
Voordelen van stoppen bespreken
• op korte termijn
• en lange termijn
Risico’s bespreken
• op korte termijn
• en lange termijn
specifiek voor kind
link
Stap 3: Barrières (in het kunnen)
Wat houdt iemand tegen bij het stoppen?
• Mislukken vorige poging(en)
• Stress; sociale omgeving
• Niet het goede moment
1. Inventariseren
2. Selecteren van de belangrijkste barriéres
3. Bespreken: analyseren situatie, patiënt bedenkt
oplossingen, voorbereiden/oefenen
Stap 4: Hulpmiddelen
Hulpmiddelen:
• Zwangerschapsfolder uitgereikt
• www.alcoholenzwangerschap.nl / www.alcoholinfo.nl
• Alcohol infolijn: 0900-5002021 (10ct/min)
• zelfhulptips
Stap 5: Stopafspraak
Een datum
• maakt het stoppen concreet
• is bindend (noteren)
• vergt voorbereiding
Geschikte stopdag?
• binnen 14 dagen
• ‘gemakkelijke’ dag
Stap 6: Hulp na stopdatum
• In vervolgconsulten alcoholgebruik bespreken
• Extra ondersteuning nodig bij het stoppen?
Stap 7: Borstvoeding
• Alcoholgebruik nà bevalling:
• www.alcoholenzwangerschap.nl / zwangerschapsfolder
Motiverende Gespreksvoering
Opbouw
•
•
•
•
•
Een definitie
Uitgangspunten
Principes
Houding
Technieken
Definitie
Een directieve persoonsgerichte gespreksstijl, bedoeld om
verandering van gedrag te bevorderen door ambivalentie ten
opzichte van verandering te helpen verhelderen en oplossen.
William R. Miller, 2002
Uitgangspunten
•
•
•
•
•
•
•
Motivatie komt uit de patiënt
Verantwoordelijkheid ligt bij de patiënt
Overtuigen is niet effectief
Uitnodigen en empathie werken beter
Hulpverlener is sturend/directief
Bereidheid tot gedragsverandering is product
van interactie tussen patiënt en professional.
Patiënt is de deskundige in zijn eigen leven.
Principes
•
•
•
•
•
Empathie uitdrukken
Versterken van persoonlijke effectiviteit
Gebruik maken van weerstand
Discrepantie ontwikkelen
Verandertaal uitlokken
Houding
•
Empathisch
•
Gelijkwaardig
•
Respectvol
•
Coöperatief
Technieken
•
•
•
•
•
Open vragen: wat, hoe, vertel eens….
Reflectief luisteren: herhalen, met andere woorden
zeggen, gevoel reflecteren
Bevestigen: begrip en waardering uiten
Samenvatten: benadrukken belangrijke elementen,
opstapje naar nieuw onderwerp, uitnodigen om aan te
vullen
Evocatie van verandertaal
Ambivalentie
•
•
•
•
Ik wil wel en ik wil niet!
Het dilemma van verandering
Help de ambivalentie verhelderen
Balans opmaken
Wanneer komt er verandering?
Verandertaal
• Verlangen:
• Vermogen:
• Redenen:
• Noodzaak:
ik wil het beste voor mijn kind
ik zie het mezelf wel doen
ik zou me beter voelen
ik ben zwanger
Besluittaal
• Commitment: ik ga het doen
• Stapjes zetten: plannen maken over de aanpak
Scaling: Belang
”Kun je op een schaal van 1 tot 10 aangeven hoe
belangrijk het voor je is om blijvend te stoppen?”
Helemaal niet
belangrijk
Heel erg
belangrijk
Scaling: Vertrouwen
”Kun je op een schaal van 1 tot 10 aangeven
hoeveel vertrouwen je er in hebt dat het je lukt
om blijvend te stoppen?”
Helemaal geen
vertrouwen
Heel veel
vertrouwen
Concrete voorbereiding
• Lees handleiding voor verloskundigen
• Blader door folder voor zwangere vrouwen
• Kijk eens naar
www.alcoholenzwangerschap.nl/professionals
• Lees Nieuwsbrief
Tijdsplanning Mondelinge voorlichting
per respondent
Actie 1. Werving bij aanmelding (tot 1 juli; client is ong 6
weken zwanger)
Actie 2. Client vult 1e vragenlijst in op internet: Na werving
en voor intakegesprek
Actie 3. 1e alcoholvoorlichting: Intakegesprek (stappen 1
t/m 5 van interventiekaart; client is ong 8 weken
zwanger)
Actie 4. 2e alcoholvoorlichting: 6 weken na
intakegesprek: verloskundige moet hier zelf aan denken!
(stap 6 of stap 6 en 1 t/m 5; client is ong 14
weken zwanger)
Tijdsplanning Mondelinge voorlichting
per respondent
Actie 5. 2e vragenlijst op internet invullen: 12 weken na 1e
vragenlijst (respondent krijgt mailtje hierover; is ong 20
weken zwanger)
Actie 6. 3e alcoholvoorlichting: 14 weken na
intakegesprek (stap 7 en evt stap 1 t/m 5; client is ong
22 weken zwanger)
Actie 7. 3e vragenlijst op internet invullen: 26 weken na 1e
vragenlijst (respondent krijgt mailtje hierover)
Wanneer is verloskundigenpraktijk klaar?
Per respondent is praktijk klaar na Actie 6. 3e
alcoholvoorlichting (14 weken na begin onderzoek van
deze respondent)
Bij iedere client: interventiekaart en activiteitenschema
invullen
Na afloop: alle interventiekaarten en activiteitenschema’s
naar onderzoekers opsturen
Doel: 10 clienten voorlichten
Einde
Vragen????????????