Cliëntveiligheidssysteem Beleidsnotitie Inleiding. Onder cliëntveiligheid verstaat het Centraal College voor Deskundigen voor de Zorg en Welzijn (CCvD-Z/W) ‘De afwezigheid van onaanvaardbare risico’s voor de cliënt op lichamelijke en/of psychische en/of sociale schade’. Het cliëntveiligheidssysteem is een integraal systeem. In de eerste plaats omdat het systeem onderdeel is van het kwaliteitsysteem van de organisatie. In de tweede plaats omdat het een samenhangend geheel is van diverse maatregelen op het gebied van cliëntveiligheid. Doel van het beleidsplan cliëntveiligheid is: - Visie op cliëntveiligheid aansluitend op de visie en missie van de organisatie; - De reikwijdte en de plaats aan te geven van cliëntveiligheid in het kwaliteitssysteem; - Het implementeren met SMART doelstellingen; - Het bereiken van een permanente ontwikkeling (check act) Het HKZ heeft als norm: De directie beoordeelt periodiek (minimaal 1 keer per jaar) het veiligheidsmanagementsysteem om ervoor te zorgen dat dit geschikt en doeltreffend is. Deze directiebeoordeling houdt ook in dat: - kansen voor verbetering ten aanzien van cliëntveiligheid geïnventariseerd zijn - de noodzaak tot verbetering of wijziging van het veiligheidsmanagementsysteem is beoordeeld. Hieronder vallen ook het veiligheidbeleid en de doelstellingen. De input over cliëntveiligheid voor de directiebeoordeling bevat ten minste informatie over: - de resultaten van de analyses (zie ook 3.4.4) - de resultaten van de retrospectieve risicoanalyses (zie ook 3.4.5) - de status van (verbeter)maatregelen (zie ook 4.6) - de acties voortkomende uit vorige directiebeoordelingen. Het resultaat van de directiebeoordeling bestaat uit besluiten en maatregelen voor: - de veiligheid van de zorg- en/of dienstverlening - de verbetering van de doeltreffendheid van het veiligheidsmanagementsysteem en de bijbehorende processen. Van de directiebeoordelingen worden registraties bijgehouden. Indien van toepassing wordt periodiek (minimaal 1 keer per jaar) aan een hoger verantwoordelijk orgaan gerapporteerd. Documentnaam: Cliëntveiligheidssysteem Beleidsnotitie Document nr.: MC -01.0-HO Pagina 1 van 9 Versie nr.: V01 01102012 D:\317512697.doc Logo invoegen 1 Visie op cliëntveiligheid aansluitend op missie en visie De kwaliteit van de zorg wordt primair afgemeten aan de mate waarin deze bijdraagt aan de kwaliteit van bestaan van de cliënt. Cliëntveiligheid is hier onlosmakelijk mee verbonden. De organisatie wil met andere woorden bijdragen aan het zo zelfstandig mogelijk kunnen blijven wonen en functioneren van haar cliënten. In de visie van onze organisatie is een volwaardig cliëntveiligheidsbeleid een absolute voorwaarde om deze doelstelling te bereiken. Hoeveel ouderen verliezen niet hun zelfstandigheid door een valincident? Uiteraard kan de organisatie onveiligheid niet altijd voorkomen. De zorgmedewerker is immers slechts beperkt aanwezig bij de cliënt. Maar door een goed preventiebeleid en voorlichting aan de cliënt op basis van inzicht van de risico’s en het op orde hebben van de eigen werkprocessen, kan de organisatie een belangrijke bijdrage leveren aan de veiligheid van de cliënt. De organisatie wil een transparant beleid, zowel voor de medewerkers als voor de cliënt. Dit moet bijdragen aan de vertrouwensrelatie met de cliënt. Deze moet er namelijk van uit kunnen gaan dat incidenten binnen de organisatie op een open wijze afgewikkeld worden. Dit betekent ook, dat medewerkers zich veilig moeten kunnen voelen om incidenten te melden. Een cultuur van openheid en transparantie draagt in grote mate bij aan het bevorderen van de cliëntveiligheid 2 Reikwijdte en plaats van cliëntveiligheid in het kwaliteitsmanagementsysteem Het gaat om objectieve én subjectieve veiligheid Het begrip veiligheid heeft een objectief en een subjectief element. Het objectieve deel heeft betrekking op algemeen geldende veiligheidsaspecten en maatregelen, neergelegd in richtlijnen. Een specifiek aandachtspunt betreft veiligheidsaspecten rondom vrijheidsbeperkende maatregelen. Het subjectieve deel heeft betrekking op de ervaren veiligheid, waarin zaken als een gevoel van geborgenheid en een goed verlopende communicatie een rol spelen. Deze ervaren veiligheid uit zich op terreinen als privacy, bejegening, informatie en grensoverschrijdend gedrag. De organisatie draagt er zorg voor dat beide componenten goed zijn geborgd door het hebben, toepassen en continu onderhouden van beleid op deze terreinen. De organisatie geeft in het kwaliteitsmanagementsysteem cliëntveiligheid een plek in een eigen module cliëntveiligheid. In de eerste plaats om het belang wat de organisatie hecht aan cliëntveiligheid te benadrukken. In de tweede plaats om cliëntveiligheid aan te sluiten bij de nieuwe normen van de HKZ. Het beleidsplan heeft de volgende kenmerken: - De module cliëntveiligheid staat in de context van het algemene meerjarenbeleidsplan van de organisatie; - Cliëntveiligheid is integraal onderdeel van het kwaliteitsmanagementsysteem Dat wil zeggen dat een goed werkend kwaliteitsmanagementsysteem ook de risico’s op schade afdekt; - het biedt kaders voor de cliëntveiligheid. Documentnaam: Cliëntveiligheidssysteem Beleidsnotitie Document nr.: MC -01.0-HO Pagina 2 van 9 Versie nr.: V01 01102012 D:\317512697.doc Logo invoegen Reikwijdte De veiligheidsmodule sluit aan bij de HKZ-normen 2010 (zie hierboven). Hierbij zijn twee kanttekeningen te maken: HKZ en het Kader Verantwoorde zorg De HKZ normen zijn gebaseerd op het Kwaliteitskader Verantwoorde Zorg en de daarbij geldende indicatoren voor de thuiszorg. Dit Kwaliteitskader Verantwoorde Zorg geldt alleen voor cliënten met langdurige en/of complexe zorg. Cliënten die WMO-zorg ontvangen (huishoudelijke hulp) en kortdurende zorg, vallen niet onder het Kwaliteitskader Verantwoorde zorg. Echter, de normen van de HKZ gelden voor de gehele organisatie. Voor huishoudelijke zorg is het Kwaliteitsdocument Verantwoorde Hulp bij het Huishouden ingevoerd. Cliëntveiligheid speelt hierbij ook een rol, maar dit gaat minder ver dan in het Kwaliteitskader Verantwoorde Zorg. In het Kwaliteitsdocument Verantwoorde Hulp bij het Huishouden ligt de nadruk op de signalerende functie. Door een goede signalering worden gezondheidsrisico’s verminderd. Gemeenten eisen sowieso bij de aanbesteding beleid dat aansluit bij het Kwaliteitsdocument Verantwoorde Hulp bij het Huishouden. Citaat uit het document: De medewerker signaleert onveilige situaties en knelpunten in het huishouden en eventuele veranderingen in de wijze waarop de klant in staat is tot het voeren van zijn eigen huishouden (zoals bedorven eten in de koelkast; niet opengemaakte post; verwaarlozing), bespreekt deze met de klant en geeft deze zo nodig door aan de organisatie. De voorbeelden in het citaat kunnen betrekking hebben op bijvoorbeeld valrisico’s, dementie, depressie en overdosering medicijnen. Praktisch gezegd gaat het er om, ongelukken te voorkomen. Dat vereist ook gezond verstand. Voorbeeld: in de praktijk wordt geen risicoanalyse gemaakt over doorligwonden bij een WMO-cliënt. Signaleren kan wel een optie zijn. Een cliënt kan bedlegerig worden. Mogelijk is er dan alsnog een AWBZ-indicatie nodig door achteruitgang in de gezondheid. Het Beleidskader Verantwoorde Zorg kent andere indicatoren dan het Kwaliteitsdocument voor verantwoorde Hulp bij het Huishouden, WMO-cliënten en bij cliënten met kortdurende zorg. Ook de CQ-indexen verschillen. De overeenkomst tussen beide documenten is dat het leveren van verantwoorde zorg centraal staat. Dit sluit aan bij de Kwaliteitswet voor de Zorg. Naast signaleren is het melden van incidenten en een veilige meldcultuur een aspect van verantwoorde zorg en onderdeel van de HKZ. Dat geldt voor alle vormen van zorg. Ook bij WMOzorg zijn risico's denkbaar, denk aan ruis in de communicatie wat tot misverstanden kan leiden. Hoe in de praktijk met de verschillen tussen ABWZ en WMO om te gaan is een kwestie van ervaring opdoen met de nieuwe HKZ-normen en de indicatoren uit de verschillende kwaliteitsdocumenten. Centraal staat: risico’s beperken tot een minimum vraagt om goed ‘veiligheidsmanagement’ van een zorgorganisatie. Belangrijker dan alle randvoorwaarden, protocollen en hulpmiddelen is daarbij alert personeel dat voortdurend oog heeft voor risico’s. Want zorg is en blijft mensenwerk. - Medicijngebruik Hoewel niet opgenomen in het indicatorenoverzicht zorg thuis wordt hier met nadruk opgemerkt, dat medicijnincidenten niet gemeten worden als indicator. Medicijnverstrekking is namelijk geen onderdeel van de dienstverlening van de organisatie. De verantwoordelijkheid ligt bij de zorgvrager en hun mantelzorgers. Dat laat onverlet dat zorgverleners een signalerende taak hebben. Zoals eerder is aangegeven staat cliëntveiligheid niet op zichzelf en gaat het om een integraal systeem. Documentnaam: Cliëntveiligheidssysteem Beleidsnotitie Document nr.: MC -01.0-HO Pagina 3 van 9 Versie nr.: V01 01102012 D:\317512697.doc Logo invoegen 3 De inrichting van het kwaliteitsmanagementsysteem De directie van de organisatie is verantwoordelijk voor het vaststellen en de uitvoering van het kwaliteitsbeleid en betrekt de medewerkers van de organisatie bij de zorg voor kwaliteit. Het basisprincipe van het kwaliteitsmanagementsysteem is: - De cliënt staat centraal. De instelling stelt de verwachtingen en behoeften van de cliënt centraal en geeft inzicht in de wijze waarop zij aan deze verwachtingen en behoeften kan voldoen en heeft voldaan. - Werkwijzen zijn vastgelegd en (waar nodig) beschreven. - Betrokkenen kennen, onderschrijven en voeren de werkwijze uit zoals afgesproken. Met andere woorden, de medewerkers zijn op de hoogte van afspraken, en maken die zich eigen. Verbeteringen worden systematisch doorgevoerd. - Alle onderdelen zijn even belangrijk en hebben een onderlinge relatie. De volgende onderwerpen van het kwaliteitsmanagementsysteem hebben direct betrekking op cliëntveiligheid en worden in het navolgende uitgewerkt. a) b) c) d) e) f) Risico-inventarisatie en analyse bedrijfsprocessen Risico-inventarisatie en analyse cliënt Veiligheidscultuur Professioneel handelen Ketenkwaliteit De wetgeving en cliëntveiligheid Uitwerking a) Risico-inventarisatie en analyse bedrijfsprocessen Doel van de prospectieve risico-inventarisatie en de risicoanalyse van de processen is om vast te stellen welke risico’s er zijn die de kwaliteit van de zorg (en daarmee de cliëntveiligheid) kunnen beïnvloeden en deze risico’s te elimineren. Onderwerpen van inventarisatie en analyse zijn: - Het primaire proces - Omgeving en materiaal - Medewerkers - Inkoop-uitbesteding - Documentatie en administratie - Samenwerking met derden (ketenpartners) b) Risico-inventarisatie en analyse cliënt Doel van de prospectieve risico-inventarisatie en analyse van de cliënt is het vaststellen van de risico’s voor iedere individuele cliënt Maatregelen worden vastgelegd in het zorgleefplan. Een procedure die voldoet aan de standaarden van HKZ norm 2010 is hiervoor in ontwikkeling en opgenomen in de planning. Onderwerpen van de inventarisatie en analyse zijn: - Valincidenten - Ondervoeding en overgewicht - Depressie - Incontinentie - Medicijngebruik - Huidletsel Documentnaam: Cliëntveiligheidssysteem Beleidsnotitie Document nr.: MC -01.0-HO Pagina 4 van 9 Versie nr.: V01 01102012 D:\317512697.doc Logo invoegen c) Veiligheidscultuur De directie is eindverantwoordelijk voor de veiligheidscultuur, stelt middelen beschikbaar en is verantwoordelijk voor het bevorderen van de veiligheidscultuur. Er is sprake van een goede veiligheidscultuur als zorgverleners zich bewust zijn van de risico’s van hun eigen handelen. Daarbij voelen ze zich vrij om elkaar aan te spreken, waarbij niet wordt gesproken over de schuldvraag. Het is dus van belang dat zorgverleners ‘veilig’ kunnen melden. Zorgverleners hoeven dan niet te vrezen voor disciplinaire maatregelen of juridische procedures naar aanleiding van een melding. Hierdoor neemt de meldingsbereidheid en daarmee de kennis over incidenten toe. Tot slot is er bij zorgverleners de bereidheid om incidenten te melden en hier op een systematische manier van te leren. Hoe kan de meldingsbereidheid worden beïnvloed? Er is een aantal factoren aan te wijzen die de meldingsbereidheid van zorgverleners positief kunnen beïnvloeden: 1. Duidelijke meldingscriteria Door te kiezen voor alle criteria kunnen er geen misverstanden ontstaan over wat wel en wat niet gemeld wordt. 2. Terugkoppeling De meldingsbereidheid van zorgverleners wordt belemmerd wanneer niet duidelijk is wat er met hun melding gebeurt. Zorgverleners kunnen geïnformeerd worden door terugkoppeling of doordat zijzelf met behulp van een incidenten-volgsysteem kunnen inzien wat met de melding gedaan is. 3. Veilig melden Het begrip ‘veilig’ staat voor het vrijwaren van de melder voor arbeidsrechtelijke en strafrechtelijke procedures. Zorgverleners kunnen vrezen voor de situatie dat door hen gemelde incidenten kunnen worden gebruikt voor disciplinaire maatregelen en juridische procedures. Hierdoor kan de meldingsbereidheid afnemen. Om die reden is het belangrijk om te garanderen dat: - er een scheiding is aangebracht tussen Leren van Incidenten in de Zorg (LIZ), gericht op verbeteren van de kwaliteit van de zorg enerzijds, en procedures en systemen (klachten van patiënten/cliënten, functioneringsgesprekken e.d.) voor het treffen van maatregelen en sancties gericht op individuele zorgverleners anderzijds; - informatie uit LIZ niet mag worden benut voor het treffen van maatregelen gericht op individuele zorgverleners; - informatie uit LIZ niet mag worden verstrekt aan derden, tenzij de zorgaanbieder daar door wet of rechterlijke macht toe wordt verplicht. Documentnaam: Cliëntveiligheidssysteem Beleidsnotitie Document nr.: MC -01.0-HO Pagina 5 van 9 Versie nr.: V01 01102012 D:\317512697.doc Logo invoegen 4. Multidisciplinaire teams Door de prospectieve risico-inventarisaties en analyses uit te voeren in een muldisciplinair team wordt de veiligheidscultuur ook bevorderd omdat cliëntveiligheid een breder draagvlak krijgt. d) Professioneel handelen Professioneel handelen is medebepalend voor de cliëntveiligheid. Het hoogste management is verantwoordelijk voor de missie en de visie van de organisatie evenals de uitwerking daarvan in het veiligheidsbeleid van de organisatie. Op uitvoerend niveau, dat wil zeggen in de zorg- en dienstverlening, wordt dit concreet. Hiervoor is de verantwoordelijkheid van de professional voor de kwaliteit van de dienstverlening van belang. Het professioneel handelen is een voorwaarde voor uitvoering van ‘goede’ zorg- en dienstverlening en moet daarom worden bewaakt en gemeten. Daar waar nodig kunnen op verschillende niveaus verbetermaatregelen worden genomen. Bij professioneel handelen gaat het om het systematisch bewaken van de kwaliteit van de gehanteerde werkafspraken, protocollen en richtlijnen door middel van periodieke evaluatie, vastgelegd in de jaarplanning. Deze norm is in ontwikkeling en opgenomen in de kwaliteitsmanagement planning. e) Ketenkwaliteit Cliënten hebben binnen een zorgtraject regelmatig te maken met verschillende organisaties en disciplines, zij het tegelijkertijd of op elkaar volgend (de keten). Voor deze cliënten is het van belang dat ketenpartners op een effectieve en efficiënte manier met elkaar samenwerken. De kwaliteit van een keten wordt deels bepaald door de aantoonbare kwaliteit van de afzonderlijke organisaties, ofwel de schakels in een keten. Daarnaast zijn ook de onderlinge samenwerking en afstemming evenals de mate van overdracht cruciaal. De organisatie heeft een overdrachtsprotocol vastgesteld. f) De wetgeving en cliëntveiligheid 1 Arbeidsomstandighedenwet De Arbeidsomstandighedenwet (ARBO-wet) geeft aan dat cliënten beschermd dienen te worden tegen misbruik van werknemers. Bij de organisatie is dit ondervangen in de algemene voorwaarden, de gedragscode en het protocol (seksuele) intimidatie, agressie en geweld. 2 Kwaliteitswet Zorginstellingen (KZ) De zorgaanbieder biedt verantwoorde zorg aan. Onder verantwoorde zorg wordt verstaan zorg van goed niveau, die in ieder geval doeltreffend, doelmatig en cliëntgericht wordt verleend en die afgestemd is op de reële behoefte van de cliënt. Deze norm is in het kwaliteitssysteem van de organisatie ondergebracht en is onderdeel van het HKZ certificaat. 3 Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen(WMCZ) Cliënten dienen volgens de WMCZ betrokken te worden bij het beleid van de organisatie en daardoor ook bij het cliëntveiligheidsbeleid. Hiertoe is het instellen van een cliëntenraad verplicht. 4 Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP) Bescherming van persoonsgegevens is ook een vorm van veiligheid. De organisatie heeft een privacy reglement dat aan deze wet voldoet. 5 Wet klachtrecht cliënten zorgsector (WKCZ) De relatie met het cliëntveiligheidsbeleid is dat cliënten omtrent onveilige situaties en incidenten de mogelijk hebben een klacht in te dienen. De organisatie heeft een klachtenreglement. 6 Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG) De Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG) moet de kwaliteit bevorderen van de zorg die beroepsbeoefenaren leveren. De wet is ook bedoeld om patiënten of cliënten te beschermen tegen ondeskundig of onzorgvuldig handelen van individuele zorgverleners. De organisatie ziet er op toe dat de medewerkers die onder de wet vallen ook daadwerkelijk geregistreerd staan. Documentnaam: Cliëntveiligheidssysteem Beleidsnotitie Document nr.: MC -01.0-HO Pagina 6 van 9 Versie nr.: V01 01102012 D:\317512697.doc Logo invoegen 7 Wet op de Geneeskundige BehandelingsOvereenkomst (WGBO) De cliënt moet een hulpverlener duidelijk en volledig informeren, zodat de hulpverlener een goede diagnose kan stellen en een deskundige behandeling kan geven. De cliënt moet de adviezen van de hulpverlener opvolgen binnen redelijke grenzen. Dit is ondervangen in het zorgleefplan, waarbij de cliënt tekent voor het behandelplan. 4 Beschikbare instrumenten Er zijn door diverse organisaties al een aantal instrumenten ontwikkeld, die behulpzaam kunnen zijn bij het signaleren van gezondheidsrisico’s. In de afzonderlijke procedures voor risicomanagement is zo veel mogelijk van bestaande instrumenten gebruik gemaakt. Voorbeelden van instrumenten zijn checklisten, poster, werkbladen, matrixen en risicoscorelijsten. Op de websites van Vilans, Actiz en V&VN zijn deze terug te vinden. In de afzonderlijke procedures wordt hier op teruggekomen. 5 Implementatie in smart doelen DOEL Algemeen kader voor de module cliëntveiligheid PRODUCT Beleidsnotitie cliëntveiligheid en de procedure, met directiebesluit PROCES Schrijven: gereed datum Directiebesluit: datum CHECK Evaluatie: datum Evaluatierapport vaststellen in directiebegroting ACT Beleid voor Risicoinventarisatie en analyse processen Systeem van protocollen en processen Directiebesluit datum Directie beoordeling Naar aanleiding van de directiebeoordeling wordt ( zo nodig) een plan van aanpak opgesteld met: - Verbeteracties met doelstellingen en resultaten - Uitvoeringsplan - Terugkoppeling directie en evaluatie Naar aanleiding van de directiebeoordeling wordt ( zo nodig) een plan van aanpak opgesteld met: - Verbeteracties met doelstellingen en resultaten - Uitvoeringsplan Terugkoppeling directie en evaluatie datum RI en RA gaat van start datum RI en RA is gereed met conclusies en verbeterplan. Beleid op het gebied van Risicoinventarisatie en analyse cliënten Systeem van protocollen en processen datum: protocol is gereed Directie Beoordeling Directiebesluit datum Start uitvoering plan van aanpak per datum Veiligheidscultuur en melden incidenten Criteria voor het melden van incidenten en een datum evaluatie ten behoeve van directiebeoordeling medewerkerstevredenheidsonderzoek datum Directie beoordeling Documentnaam: Cliëntveiligheidssysteem Beleidsnotitie Document nr.: MC -01.0-HO Pagina 7 van 9 Versie nr.: V01 01102012 D:\317512697.doc Logo invoegen Zo nodig verbeterplan. Naar aanleiding van de directiebeoordeling wordt ( zo nodig) een DOEL PRODUCT veilige meldcultuur Verslag van vergadering team overleg waarin de criteria voor melding zijn gecommuniceerd PROCES (jaar) voor meting van meldcultuur. CHECK ACT plan van aanpak opgesteld met: - Verbeteracties met doelstellingen en resultaten - Uitvoeringsplan Terugkoppeling directie en evaluatie In datum in teamvergadering de veiligheidscultuur en de meldregels agenderen Datum: Evaluatie of alle afgesproken typen incidenten gemeld worden. Professioneel handelen neemt toe. Procedure en notitie professioneel handelen aangepast Vóór datum directiebesluit Verbeteren Ketenkwaliteit Overdrachtsprotocol Goede toepassing van wetgeving en cliëntveiligheid veiligheidsbeleid is opgenomen in het reglement cliëntenraad 6 Directie beoordeling Naar aanleiding van de directiebeoordeling wordt ( zo nodig) een plan van aanpak opgesteld met: - Verbeteracties met doelstellingen en resultaten - Uitvoeringsplan Terugkoppeling directie en evaluatie Meenemen in interne audit. Directie beoordeling Naar aanleiding van de directiebeoordeling wordt ( zo nodig) een plan van aanpak opgesteld met: - Verbeteracties met doelstellingen en resultaten - Uitvoeringsplan Terugkoppeling directie en evaluatie Veiligheidsbeleid wordt op de agenda van de cliëntenraad geplaatst, mening cliëntenraad = nulmeting. Output CR is input directiebeoordeling Directie beoordeling Naar aanleiding van de directiebeoordeling wordt ( zo nodig) een plan van aanpak opgesteld met: - Verbeteracties met doelstellingen en resultaten - Uitvoeringsplan Terugkoppeling directie en evaluatie Evaluatie datum ten behoeve van de directiebeoordeling Evaluatie van het beleid (check en act): Het doel van het veiligheidsbeleid is dat de cliëntveiligheid toeneemt. Dit kan alleen worden vastgesteld indien het beleid geëvalueerd wordt op zijn effecten. Documentnaam: Cliëntveiligheidssysteem Beleidsnotitie Document nr.: MC -01.0-HO Pagina 8 van 9 Versie nr.: V01 01102012 D:\317512697.doc Logo invoegen Bij deze algemene beleidsnotitie gaat het daarbij om vragen of het beleid in algemene zin functioneert, of de procedure goed wordt uitgevoerd en of er verbeteringen dan wel aanvullingen nodig zijn. Omdat de veiligheidscultuur niet in een aparte procedure is uitgewerkt, valt de veiligheidscultuur ook onder de evaluatie van deze beleidsnotitie. Om een doeltreffende en efficiënte evaluatie uit te voeren, geldt de volgende directiebeoordeling als een nulmeting. Naar aanleiding van de directiebeoordeling wordt weer een nieuwe evaluatieplanning gemaakt. Tot slot, met dit cliëntveiligheidssysteem verwacht de organisatie een wezenlijke bijdrage te leveren aan de veiligheid van onze cliënten. Documentnaam: Cliëntveiligheidssysteem Beleidsnotitie Document nr.: MC -01.0-HO Pagina 9 van 9 Versie nr.: V01 01102012 D:\317512697.doc Logo invoegen