Van theorie naar praktijk en terug naar PDDB 2.0

Van theorie naar praktijk en terug naar PDDB 2.0
Van 1995 via 2006 en 2009 naar 2013
A.J.J.M. (Wied) Ruijssenaars
Rijksuniversiteit Groningen
Orthopedagogiek
Vooraf
Alle ingevulde vragenlijsten heb ik vooraf kunnen lezen
Ben zelf niet betrokken bij de praktijk van vergoede zorg
De organisatie heeft me vrij gelaten in mijn aanpak
U hoeft zich niet aan mij te storen
1995 Rapport Gezondheidsraad:
Dyslexie. Afbakening en behandeling
O.a.: Probleem in automatisering van woordidentificatie en
schriftbeeldvorming (beschrijvende definitie)
Belangrijk moment onderkenning: voorjaar groep 3
Specialistische diagnostiek/behandeling GZ/NVO/NIP
Individu-gebonden factoren
Eventueel later 2e behandelperiode
Belang van protocollering
2006 Leo Blomert / College voor Zorgverzekeringen
Protocol Dyslexie Diagnostiek en Behandeling/PDDB
O.a.: Gekoppelde verwerking van spraakklanken en
letters/woorden (veelal fonologisch van aard)
Traagheid als meest hardnekkige kenmerk in
vergelijking met relevante vergelijkingsgroep
Gespecialiseerde orthopedagogen/psychologen:
afwijken van het protocol kan nodig zijn
Hinder van co-morbide problemen tegengaan
Gebruik van geprotocolleerd leerparadigma
2009 Gefaseerde invoering Vergoedingsregeling
O.a.
Nadruk op Ernstige Enkelvoudige Dyslexie (EED)
Veel werk verzet door orthopedagogen/psychologen
Idem door kwaliteitsinstituten KD en NRD
Scholen stroomlijnen hun signalering en aanpak
Belang van protocollen Expertisecentrum Nederlands
Dyslexie als onderdeel van regelgeving in onderwijs
Normaliseren van het denken over dyslexie … (!?)
2013 Behoefte aan revisie: PDDB 2.0
O.a.: Afstemming op ervaringen tot nu toe
Inventariseren knelpunten en verbeteringen
Update van kennis uit wetenschappelijk onderzoek
Opstellen van een bijgestelde standaard
Verdere versterking betrokkenheid beroepsgroepen
Rekening houden met betaalbaarheid van de zorg
Enkele opmerkingen bij de ontwikkelingen vanaf 1995
Er is geweldig veel bereikt en er is geen reden om de
(maatschappelijke en financiële) waarde te betwijfelen
Als aan het protocol niets zou veranderen, dan blijft staan
dat er een zeer sterke kwaliteitsverbetering is opgetreden
De inzet van alle betrokkenen om tot een nog betere opzet
te komen valt te prijzen en verdient politieke waardering
Het beperken van de vergoedingsregeling tot Ernstige
Enkelvoudige Dyslexie is (vooralsnog) te rechtvaardigen
Persoonlijke overwegingen
Persoonlijke overwegingen bij het protocol (1)
Verwar ‘Ernstige Enkelvoudige Dyslexie in het kader van de
vergoedingsregeling’ niet met ‘dyslexie’
Onderkenning/behandeling kan vroeg in groep 3 nodig zijn
Is een 2e behandelperiode op een later moment haalbaar?
De professionele autonomie van de gespecialiseerde
(GZ/NVO/NIP) orthopedagogen/psychologen overstijgt de
letter van het protocol. Er is meer dan empirische evidentie
(zie volgende dia)
Bij gebrek aan voldoende fijnmazige data worden klinische
beslissingen over hoe individuele kinderen en jongeren zijn
te behandelen het best geleid “by integrating research
evidence with clinical judgment and specialist knowledge of
systemic and developmental theory, and critically, the
preference of children, adolescents, and their parents.”
(Reynolds et al, 2012, p. 260 )
Persoonlijke overwegingen bij het protocol (2)
Is ‘de laagste 10% van de relevante vergelijkingsgroep’
identiek aan ‘de laagste 10% van de normpopulatie’?
Dat klank/tekenkoppeling en fonologische processen
centrale variabelen zijn:
- is cruciaal voor de onderkenning (bv. nonsens-woorden)
- maar rechtvaardigt niet vanzelf een geïsoleerde training
Voor scholen is een belangrijke rol weggelegd voor het
bieden van ‘frequentie’ en vroegtijdig leren compenseren
Intermezzo:
Klank/tekenkoppeling & nonsenswoorden
Fonologische vaardigheden & associatief leren
1e specialistische behandelingsfase: groep 3
(school: covariaat leren, frequentie)
2e specialistische behandelingsfase: groep 6/7
(school: procedures, frequentie, compensatie)
Einde balletje:
Persoonlijke overwegingen bij het protocol (3)
Behandeling blijkt effectief, maar meer aandacht is nodig
voor het ‘leerparadigma’: interactie instructie/leerproces
Dat ‘volgorde, methodiek en inhoud van oefeningen’ per
individu verschillen, is goed verenigbaar met een protocol
Hardnekkige problemen in declaratieve, procedurele en
meta-cognitieve kennis vereisen specialistenwerk
[In volgend voorbeeld: elke cel is theoretisch en empirisch
te onderbouwen vanuit complementaire benaderingen]
instructie
kennis
declaratief
procedureel
metacognitief
[bewust laten worden]
isoleren
oriënteren
voordoen/demonstreren
oefenen/herhalen
verkorten
leren controleren
versnellen
Via instructieprincipes tot
stand brengen van
duurzame kwalitatieve
veranderingen in kennis
(= leren)
leren onderkennen
integreren
generaliseren
[consolideren]
[Uit: Geregeld! (2009/2010)]
Discussie in de focusgroepen
Aanmeldingsgegevens school
Relatie diagnosticus/behandelaar met ouders/school
Relevante differentiaal-diagnostische vaardigheden
Onderzoek algemeen cognitief functioneren
Ernstige leesproblemen en/of spellingproblemen
Dyslexie-typerend cognitief profiel
Om kunnen gaan met sociaal-emotionele problemen
Elementen van een best practice behandeling
Aanleren van een algoritme voor spellingregels
Relevantie van mastery learning in de opbouw
Eisen ten aanzien van kunnen stimuleren van motivatie
Cliënt, ouders en school als ‘eigenaar’ van behandeling
Vooruit naar PDDB 2.0