- Scholieren.com

Geschiedenis samenvatting 4.1 t/m 4.4
4.1 De pruikentijd
A. DE STANDENMAATSCHAPPIJ
Nederland in verval
Nederland was in de 18e eeuw niet langer het rijkste land van Europa. Het aandeel in de handel nam af en de
nijverheid raakte in verval. Armoede en werkloosheid nam toe. De VOC leidde sinds 1780 verlies. Toch werden
er dure buitenhuizen gebouwd door rijke families en droegen de rijken uitgedoste kleren. Daarom staat deze
eeuw ook wel bekend als de pruikentijd. De pruik was een teken van rijkdom en status.
Economische bloei in Frankrijk
In de landbouw stedelijke samenleving van Frankrijk kwam handel en nijverheid tot bloei. Rond Parijs
ontstonden grote bedrijven. Er arriveerden schepen uit Amerika. De landbouw bleef echter het belangrijkste
middel van bestaan. Sommige boeren waren rijk, maar de meesten leefden in armoede. Ze moesten pacht
betalen en een deel van hun opbrengst afstaan aan een edelman. Ook moesten de boeren herendiensten
leveren.
De Franse standenmaatschappij
In Frankrijk was er een standenmaatschappij. De geestelijkheid vormden de eerste laag, de adel de tweede en
de burgerij de derde. Er was een enorm verschil in rijkdom, maar toch waren sommige burgers steenrijk. In de
standenstaat hadden de adel en geestelijkheid een eigen rechtspraak. Ook waren ze vrijgesteld van veel
belastingen. De burgers moesten soms tot wel 70% van hun inkomen belasting betalen. De koning gebruikte dit
voor al zijn luxe uitgaven en om oorlog te voeren. De koning had absolute macht. Hij hoefde over zijn
beslissingen geen verantwoording af te leggen.
B. DE VERLICHTING
Gebruik je verstand!
Volgens de Duitse filosoof Kant moesten alle mensen voor zichzelf denken en niet zomaar geloven wat de kerk
zei. Het idee ontstond dat mensen met het verstand alles konden begrijpen en verklaren. De aanhangers van
dit idee, de verlichting, dachten dat rationaal denken niet alleen zou leiden tot meer begrip van de mens en
maatschappij, maar ook tot een betere wereld en een beter leven. De verlichting leidde bijv. tot het
abolitionisme, de afschaffing van de slavernij. Verlichte denkers pleitten voor tolerantie, ze vonden dat
iedereen een eigen mening mocht hebben over godsdienst. Het deïsme werd populair, het idee dat God wel de
wereld had geschapen, maar zich er verder niet mee bemoeid. Volgens de aanhangers van het atheïsme
bestond er helemaal geen God.
Verlichte politieke denkbeelden
In de verlichting vonden de mensen dat ze mensenrechten moesten hebben. Ze hadden vrijheid van
meningsuiting en vrijheid van godsdienst. Volgens de filosoof John Locke, was de koning niets zonder het volk.
Als hij iets verkeerd deed, mocht het volk in opstand komen. Charles Montesquieu ontwierp de
driemachtenleer. Het parlement de wetgevende macht, de koning de uitvoerende macht en rechters de
rechterlijke macht, dit heet de trias politica.
Boeken en genootschappen
Diderot en d’Alembert vonden dat iedereen recht had op informatie over alles om hen heen en dat alle
informatie geordend werd, daarom gaven ze de Encyclopédie uit. Hiermee wilden ze dom- en onwetendheid
bestrijden, die de oorzaak waren van veel problemen.
Het verhaal van…Eise Eisinga
Eise Eisinga bouwde een zonnestelsel na, om te laten zien dat planeten nooit kunnen botsen. Hij maakte een
raderwerk om de planeten te laten bewegen. Ze bewegen nu even snel als in het echt.
4.2 Revolutie in Amerika
A. KOLONIËN IN OPSTAND
Onvrede in de Britse kolonies
In de 18e eeuw was er een snelle groei van de Britse kolonies in Noord-Amerika. De Amerikaanse revolutie
ontstond toen de dertien kolonies in 1763 in opstand kwamen tegen de Britse regering, die nieuwe belastingen
wilde opleggen.
Democratische revolutie
De aangenomen Tea Act, werd door de Amerikanen gezien als het zoveelste voorbeeld van onverdraaglijke
Britse bemoeizucht. In december 1773, Boston Tea Party, smeten mannen alle balen thee van de Britse
schepen overboord. In 1774 vormden de kolonies samen het Continentaal Congres. Met de in 1775 eerste
gewapende treffing tussen Amerikaanse en Britse troepen, begon de Amerikaanse revolutie, de eerste
democratische revolutie in de geschiedenis.
B. DE VERENIGDE STATEN VAN AMERIKA
De Onafhankelijkheidsverklaring
In 1776 verklaarden de kolonies zich onafhankelijk. De Amerikanen wonnen hun onafhankelijkheidsoorlog
(1775-1783) tegen het Britse leger met Spaanse en Franse hulp. In 1783 erkende de Britse regering de
onafhankelijkheid van de nieuwe staat: de Verenigde Staten van Amerika. De dekolonisatie van de staten was
daarmee voltooid.
Eerste democratische grondwet
De VS werden een federatie, een verbond van staten. De staten mochten veel zelf regelen. De staatsvorm werd
in 1789 vastgelegd in de allereerste grondwet. De trias politica werd toegepast. Ook werd een Bill of Rights
aangenomen. Hierin stonden de grondrechten van de burgers.
Het verhaal van…George Washington
George was een planter uit Virgina. Als opperbevelhebber van de Amerikaanse strijdkrachten dwong hij samen
met het Franse leger de Britse troepen bij Yorkton tot overgave. Later werd hij door de staten unaniem
gekozen tot de eerste president van de Verenigde Staten.
4.3 Revolutie in Frankrijk
A. EEN ONHOUDBARE TOESTAND
Een lege schatkist
Het koningshuis gaf veel te veel uit. De belastingen werden verhoogd, maar alsnog werd er meer uitgegeven
dan dat er inkomsten waren. Lodewijk besloot afstand te doen van zijn absolute macht en riep in 1788 de
Staten-Generaal bijeen. Ondertussen waren de voedselprijzen en belastingen hoger geworden. Vanaf 1789
kwamen burger en boeren in heel Frankrijk in opstand tegen de koning, de adel en de geestelijkheid.
De Staten-Generaal bijeen
In 1789 kozen de standen in heel Frankrijk hun afgevaardigden voor de Staten-Generaal. De twee bevoorrechte
standen wilden per stand stemmen, maar de 3e stand wilde per hoofd stemmen. Ze werden het maar niet eens
en de 3e stand riep zich uit tot de Grondwetgevende Vergadering. Hier schreven ze ook een grondwet. De
koning was woest en liet een leger komen. Er braken rellen uit. Dit was het begin van de Franse Revolutie.
Frankrijk wordt een constitutionele monarchie
Na de val van Bastille, kwamen de boeren overal in opstand. Ze vielen hun heren en de geestelijken aan. Veel
edelen en geestelijken vluchtten dan ook naar het buitenland. De derde stand schafte de privileges van de adel
en geestelijkheid af. Ook stelden ze een grondwet op, waardoor Frankrijk in 1791 een constitutionele
monarchie werd.
B. VAN KONINGKRIJK TOT REPUBLIEK
De republiek en de dood van de koning
In 1792 werd Frankrijk een republiek. Er kwam een algemeen mannenkiesrecht. Frankrijk raakte in oorlog met
Oostenrijk, Pruisen en andere landen. De koning, veel edelen en geestelijken werden ter dood veroordeeld
wegens landverraad, ze zouden met de vijand samenwerken. Lodewijk XIV werd gedood onder een guillotine.
Terreur
Volgens Robespierre werd de revolutie van binnenuit bedreigd door edelen, geestelijken en andere vijanden.
Hij beschuldigde veel van deze mensen van verraad en corruptie. Deze mensen werden voor een tribunaal
gebracht. Uiteindelijk werd hij zelf ook beschuldigd en ter dood veroordeeld. In 1799 greep Napoleon de macht
en met zijn staatsgreep kwam er een einde aan de Franse Revolutie.
Het verhaal van…Robespierre
Robespierre was een vertegenwoordiger van de derde stand in 1789. Hij geloofde in de verlichting en was
tegen de doodstraf. Maar later liet hij duizenden mensen ter dood veroordelen, omdat hij ze zag als ‘vijanden
van het volk’. In 1794 werd hij zelf naar de guillotine gebracht.
Revolutie in Nederland
A. HET VOLK KOMT IN OPSTAND
Aan het volk van Nederland
Joan Derk van de Capellen had in 1781een pamflet geschreven genaamd: 'Aan het volk van Nederland', waarin
hij zich keerde tegen de regenten en vooral tegen de prins van Oranje. Hij riep het volk op om in opstand te
komen. Ze moesten een voorbeeld nemen aan de Batavieren, zij lieten zich niet regeren door lieden die ze niet
zelf gekozen hadden. De politieke beweging, de patriottenbeweging werd opgericht onder leiding van Joan.
De patriottenbeweging
De Nederlanders waren ontevreden, het ging slecht met hun land. De patriotten gaven stadhouder Willem V en
de regenten de schuld. Ze kwamen in opstand. Willem week naar Nijmegen en de Pruisen kwamen hem te
hulp. Ze stuurden een leger. De patriotten vluchtten naar Frankrijk en vormden daar het Bataafs legioen.
B. DE BATAAFSE REPUBLIEK
De Bataafse Revolutie
Franse troepen trokken samen met het Bataafse Legioen Nederland binnen. Daarmee begon de Bataafse
Revolutie. Regenten droegen de macht aan de burgers over en Willem V vluchtte naar Engeland. De StatenGeneraal riep de Bataafse Republiek uit. De Verklaring van de Rechten van de Mens werd afgekondigd en de
voorrechten van de kerk werden afgeschaft. Er kwam een Nationale Vergadering, die met algemeen
mannenkiesrecht werd gekozen.
Nederland wordt een eenheidsstaat
In 1796 kwam in Nederland de eerste gekozen volksvertegenwoordiging bijeen. In 1798 hadden ze een
grondwet opgesteld. Deze bepaalde dat Nederland een centrale regering kreeg en ministeries met
ambtenaren. Zo werd Nederland een eenheidsstaat en een democratie. Er veranderde daarna veel dingen in
Nederland.
Nog meer veranderingen
Frankrijk hield een leger in de Bataafse Republiek. Zo hadden ze nog wel invloed. Nederland was een republiek,
maar in 1801 liet Napoleon daar een eind aan maken. Hij hief de Bataafse Republiek op en maakte het
Koninkrijk Holland. Napoleons broer, Lodewijk, werd koning. In 1810 werd Nederland deel van Frankrijk. Ook in
deze tijd werden de vernieuwingen doorgevoerd.
Het verhaal van…Goejanverwellesluis
Nadat Willem V was gevlucht, probeerde zijn vrouw Wilhelmina van Pruisen terug te gaan naar Den Haag. Maar
ze werd aangehouden. Dit vertelde ze aan haar broer, koning van Pruisen, die met een Pruisisch leger de
patriotten liet verjagen.