Duursche Waarden Waaier

Duursche
Waarden
Waaier
IJsselflora
Wat maakt
de Duursche
Waarden zo
boeiend?
Het natuurgebied de Duursche Waarden
bestaat pas sinds 1989 in zijn huidige
vorm. Toen is hier het eerste grootschalige
natuurontwikkelingsproject in de uiterwaarden uitgevoerd. Doelstelling hierbij
was – en is – de natuur langs de rivier
meer ruimte te geven. Er werden twee
geulen gegraven, waardoor er meer
rivierdynamiek ontstond.
Grote rivieren vervoeren zaden en
plantendelen uit andere streken naar
Nederland. Op zand- en kleiafzettingen
in ondergelopen uiterwaarden vinden ze
vruchtbare bodem. Zo groeien er door dit
stroomdal, mede onder invloed van de
dynamiek van de IJssel, unieke planten:
stroomdalflora. De oude steenfabriek en
de vele tichelgaten zorgen daarnaast voor
extra natuurvariatie en vegetatie!
Vooral in het voorjaar en de zomer zult u
bij een ontdekkingstocht door dit gebied
versteld staan van deze gevarieerde
plantengroei.
En elke plant heeft een eigen verhaal!
Cichorei
Bloeiperiode: jul-aug
Hoogte: 30-130 cm
De bloemen bloeien om beurten maar één
dag. Ze openen heel vroeg ’s ochtends,
stoppen met geuren rond het middaguur
en sluiten rond drie uur ’s middags.
Een soort bloemenklok dus. Van de
wortel werd in de Tweede Wereldoorlog
surrogaatkoffie gemaakt.
Naam: volgens een middeleeuwse
legende wachtte een schone jonkvrouw
met hemelsblauwe ogen zo lang op de
terugkeer van haar geliefde kruisridder dat
zij wortel schoot. Haar naam was Cichore.
Volksnaam: zwijnensla.
Bremraap
Bloeiperiode: mei-jul
Hoogte: 10-60 cm
Parasitaire plant. Met zuigworteltjes
onttrekt hij water en voedingsstoffen aan
andere planten. De bremraap produceert
erg veel zaad (1 gr. zaad bevat zo’n
100.000 zaadjes) om meer kans te hebben
een waardplant (gastheer) te vinden.
Naam: de bremraap ontleent zijn
naam aan zijn waardplant, zo is er een
walstrobremraap, een distelbremraap,
klavervreter etc.
Bedreigde plant
Gele morgenster
Bloeiperiode: mei-jul
Hoogte: 20-70 cm
Een heldergeel bloeiende plant die
vroeg gaat slapen. De Engelse naam
‘Jack-go-to-bed-at-noon’ zegt het al.
De zaden van de plant vormen grotere
pluizenbollen dan de paardenbloem.
Naam: de bloem lijkt op een ster,
bloeit alleen ’s morgens. Tegen het
middaguur sluit de bloem.
Volksnaam: boksbaard (de zaadpluizen hebben lange donzige haren).
Klavervreter
Bloeiperiode: jun-sep
Hoogte: tot 50 cm
Deze parasiet uit de bremraapfamilie
heeft geen bladgroen en kan daardoor
zelf geen voedsel produceren.
Hij berooft klaver (waardplant) van
water en voedingsstoffen; ze bloeien
tegelijkertijd. Daarna wordt de
klavervreter bruin en valt goed op tussen
andere planten. De stoffijne zaden
kunnen jaren overleven voor ze uitkomen.
Naam: de plant is vernoemd naar zijn
waardplant klaver.
Bedreigde plant
Agrimonie
Bloeiperiode: mei-jun
Hoogte: 40-100 cm
Deze plant werd verwerkt in de kruudwis
(bosje toverkruiden) om boze heksen
te verjagen. De plant werd vroeger
tegen de meest uiteenlopende kwalen
gebruikt en heette ook wel het ‘Heil
van de hele wereld’.
Volksnaam: leverkruid. De Engelse
naam church steeples verwijst naar
de zaden die op kerkklokjes lijken.
Ze hebben weerhaakjes en worden
o.a. door de grote grazers verspreid.
Bedreigde plant
Groot warkruid
Bloeiperiode: jun-sep
Hoogte: 30-150 cm
De plant heeft geen bladgroen en
kan dus zelf geen voedsel produceren.
Hij leeft als een parasiet en steelt met
zuigworteltjes water en voedingsstoffen
van brandnetels of hop (gastheer).
De bladloze plant groeit aan de top
en sterft aan de onderkant af met
hergebruik van de voedingsstoffen.
Naam: de naam verwijst naar de
verwarde kale stengels.
Volksnaam: duivels naaigaren.
Wolfspoot
Bloeiperiode: jun-aug
Hoogte: 20-100 cm
Deze plant wordt nog steeds verwerkt
in medicijnen tegen overmatige schildklieractiviteit en de ziekte van Graves
(auto-immuunziekte).
Naam: in de vorm van het blad zag
men vroeger de poot van een wolf.
Volksnaam: in Engeland gipsywort
genoemd, een naam ontleend aan
het volksgeloof dat zigeuners baby’s
roofden. Zij verfden de baby’s met het
zwartkleurende sap van de plant om
ze voor hun eigen kinderen te laten
doorgaan.
Echt walstro
Bloeiperiode: jun-sep
Hoogte: 15-100 cm
Geel bloeiende plant met behaarde
bladen (en zaden) die kruisgewijs aan de
vierkante stengel zitten. Met de kleurstof
uit de bloemen wordt Chesterkaas
gekleurd, het geeft ook de speciale
smaak aan deze kaas. In Schotland
wordt de plant nog als verfstof gebruikt
(rood uit wortel, geel uit bloem).
Naam: de botanische naam galium is
afgeleid van het Griekse gala (melk),
de plant kan melk doen stremmen.
Volksnaam: geel walstro.
Knoopkruid
Bloeiperiode: jun-okt
Hoogte: 30-120 cm
Knoopkruid is familie van de korenbloem
en een belangrijke voedselplant voor
hommels, bijen en vlinders. De Latijnse
naam centaurea komt uit de Griekse
myhologie. De centaur Chirion (een
wezen half paard, half mens uit de
Griekse mythologie) genas zijn eigen
verwonding door een pijl van Heracles
met een kruid van de soort centaurea.
Naam: de naam komt van de donkere
‘knoop’ onder de bloemblaadjes.
Volksnaam: soldatenknoop.
Glad walstro
Bloeiperiode: mei-sep
Hoogte: 30-120 cm
Wit bloeiende plant met bladeren die
kruisgewijs aan de vierkante stengel
zitten.
Naam: de botanische naam galium is
afgeleid van het Griekse gala (melk),
de plant kan melk doen stremmen.
De bladeren en zaden van deze walstro
zijn glad, dus niet behaard zoals bij
echt walstro.
Volksnaam: wit walstro.
Wilde Bertram
Bloeiperiode: jul-sep
Hoogte: 30-90 cm
De bloemen smaken peperachtig en
kunnen vers of gedroogd in gerechten
verwerkt worden. Het kauwen op de
wortels werd vroeger voorgeschreven
bij kiespijn en keelaandoeningen.
Volksnaam: hemdenknoopje.
Engelse naam: sneezewort (gemalen
droog blad werd gebruikt als niespoeder).
Poelruit
Bloeiperiode: jun-jul
Hoogte: 40-100 cm
Bijzondere plant met dikke pluimen
‘kale bloemen’. De bloemblaadjes vallen
meteen af waardoor alleen meeldraden
en het vruchtbeginsel overblijven.
Familie van de boterbloem. Poelruit
wordt in de kruidengeneeskunde als
laxeermiddel gebruikt.
Naam: de plant heeft zijn naam te
danken aan zijn ruitvormige bladeren.
Bedreigde plant
Heelblaadjes
Bloeiperiode: jul-sep
Hoogte: 60-90 cm
Heelblaadjes levert erg veel stuifmeel,
is daarom een belangrijke voedselplant
voor bijen, hommels en vlinders.
Het stuifmeel is donkerrood is en niet
geel zoals bij de meeste planten.
Naam: de plant heelt wonden.
Veel geneeskrachtige planten heetten
vroeger heelblaadjes. Maar deze plant
heeft als enige die naam behouden.
Volksnaam: vlooienkruid (de plant
zou vlooien verjagen).
Wilde reseda
Bloeiperiode: mei-sep
Hoogte: 20-60 cm
Bijzondere plant met geelgroene
bloemen. Belangrijke voedselplant
voor bijen.
Naam: de Romeinen geloofden
dat reseda zweren en ontstekingen
kon genezen als daarbij de formule
‘reseda morbum’ (stuit de ziekte) werd
uitgesproken.
Kaaps springzaad
Bloeiperiode: jul-okt
Hoogte: 50-150 cm
Sprookjesachtige oranje bloeiende plant
die in het moerasachtige schaduwrijke
bos vlakbij de vogelkijkhut een subtiel
woud heeft gevormd met het groot
springzaad.
Naam: bij het aanraken van rijpe
zaaddozen springen de zaden
meters ver weg.
Engelse naam: jewelweed, touchme-not.
Gewoon guichelheil
Bloeiperiode: mei-okt
Hoogte: tot 60 cm
Kleine plant met piepkleine oranje
bloemetjes. Deze plant bloeit alleen rond
het middaguur en sluit zijn bloemen als
er regen op komst is. Hij werd daarom
vroeger als barometer gebruikt.
De Engelsen noemen de plant poorman’s-weatherglass.
Naam: guichelen betekent gek maken.
Vroeger werd guichelheil gebruikt
als medicijn tegen zenuwziekten en
hondsdolheid.
Volksnaam: heil der zotten,
lieveheerssteentjes.
Groot springzaad
Bloeiperiode: jul-aug
Hoogte: 70 cm
Groeit in het bos vlakbij de Vogelhut.
De citroengele bloemen bungelen aan
een dun steeltje en lijken op de muts
van een elfje. Dit is de enige inheemse
Balsemiensoort in ons land.
Naam: bij het aanraken van rijpe
zaaddozen springen de zaden meters
ver weg. De Latijnse naam ‘impatiens
noli me tangere’ betekent ‘ongeduldig,
raak me niet aan’.
Volksnaam: balsemien.
Rode ganzenvoet
Bloeiperiode: jul-sep
Hoogte: 5-100 cm
Eén van de bijzondere ganzenvoetsoorten in de Duursche Waarden,
vooral te vinden op het slik aan de
rand van de slenken. Het is een echte
pioniersplant die in korte tijd groeit,
bloeit en zaad vormt. Ganzenvoet
is familie van spinazie en is rauw of
gekookt te eten.
Naam: de vlezige glanzende bladeren
hebben de vorm van een ganzenvoet.
Volksnaam: melde.
Bitterzoet
Bloeiperiode: jun-sep
Hoogte: ranken tot 300 cm
Slingerplant aan bosranden met
bijzondere bloemen en tegelijkertijd
glanzende rode en groene bessen.
Is familie van de aardappel en
tomaat (nachtschadefamilie).
Naam: de smaak van de plant verandert
van bitter naar zoet door bijzondere
plantenzoetstoffen.
Volksnaam: dolkruid, dodebes.
Let op giftig!
Grote klis
Bloeiperiode: jul-sep
Hoogte: 50-100 cm
Naam: De forse plant heeft vruchten
met weerhaakjes die blijven hangen
in de vacht van o.m. de grote grazers.
Zo worden de plantenzaden verspreid.
Hij werd vroeger gebruikt om heksen
te verjagen.
Volksnaam: kleverklas.
De plant is eetbaar: de wortels
gekookt als schorseneren, jonge
scheuten rauw in salade en bladeren
gekookt als spinazie.
Cypreswolfsmelk
Bloeiperiode: apr-aug
Hoogte: 15-30 cm
De zaden hebben een ‘mierenbroodje’:
een aanhangsel dat gegeten wordt
door mieren. Mieren verspreiden
de zaden als ze deze naar hun nest
slepen. Wolfsmelk werd gebruikt in
vliegzalf wat heksen deed vliegen.
Naam: wolf staat voor duivel, de plant
heeft melkachtig sap, het blad lijkt op
de naalden van de cipres.
Volksnaam: duivelsdrek, duivelsmelk.
Let op giftig!
Mariadistel
Bloeiperiode: jun-aug
Hoogte: 35-125 cm
Deze distel is één van de belangrijkste
geneeskruiden voor leveraandoeningen.
Ook bevat het een medicijn tegen
vergiftiging door de vliegenzwam (rood
met witte stippen).
Naam: volgens een legende zijn de
witte vlekken op het blad ontstaan
door gemorste melk van Maria bij het
voeden van Jezus.
Volksnaam: bonte distel.
Engelse naam: blessed milk thistle.
Infocentrum
IJssel Den Nul
In het Infocentrum stromen natuur, water
en cultuurhistorie samen! U kunt d.m.v. een
expositie kennismaken met de rijke flora en
fauna van de Duursche Waarden en met het
culturele erfgoed uit de omgeving.
In combinatie met de prachtige ligging aan het
water, een ontsluiting naar de nabij gelegen
Duursche Waarden via een trekpontje, de
horecavoorziening, de boomgaard, een
waterspeelplaats en het naastgelegen
zwemwater zorgt het Infocentrum IJssel Den
Nul voor een bijzondere natuurbeleving voor
jong en oud!
Infocentrum IJssel Den Nul
Rijksstraatweg 109
8121 SR Den Nul
(0570)745040
www.infocentrumijssel.nl
Colofon
Productontwikkeling Duursche Waarden Waaier
Foto’s en tekst: Bertina Heijnens
Foto Infocentrum:
Gerhard Aberson
Eindredactie:
Julia Terpstra
Vormgeving & productie: Drukkerij De Kroon
Duursche
Waarden
Waaier
IJsselflora