TK 2006/07, 31 046, nr. 3

Tweede Kamer der Staten-Generaal
2
Vergaderjaar 2006–2007
31 046
Wijziging van de Embryowet in verband met het
schrappen van de termijn waarbinnen een
voordracht moet worden gedaan voor een
koninklijk besluit op grond waarvan artikel 24,
onderdeel a, vervalt
Nr. 3
MEMORIE VAN TOELICHTING
Het advies van de Raad van State wordt niet
openbaar gemaakt, omdat het zonder meer
instemmend luidt / uitsluitend opmerkingen
van redactionele aard bevat (artikel 25a, vierde
lid, onderdeel b, van de Wet op de Raad van
State).
De Embryowet kent in artikel 24, onderdeel a, een verbod op het speciaal
tot stand brengen van embryo’s voor andere doeleinden dan zwangerschap. Dit verbod is blijkens artikel 33, tweede lid, van tijdelijke aard. Op
grond van dit artikellid vervalt dit verbod op een tijdstip dat bij koninklijk
besluit wordt bepaald. De voordracht voor een dergelijk besluit moet
uiterlijk vijf jaar na inwerkingtreding van onderdeel a van artikel 24 van de
wet worden gedaan.
Derhalve dient een dergelijke voordracht uiterlijk 1 september 2007 te
geschieden. Het onderhavige wetsvoorstel beoogt de termijn van vijf jaar
waar binnen de voordracht moet worden gedaan te schrappen. Hierdoor
ontstaat er, anders dan thans het geval is, ruimte om een beslissing over
het al dan niet laten vervallen van het verbod te laten afhangen van
wetenschappelijke en maatschappelijke inzichten.
Ten tijde van totstandkoming van de Embryowet werd er veel betekenis
toegekend aan verwachtingen op het gebied van embryonaal stamcelonderzoek. Uit embryonale stamcellen kunnen alle soorten weefsels van
het menselijk lichaam gekweekt worden. De gedachte was dan ook dat
patiënten met bijvoorbeeld de ziekte van Parkinson of met ernstig hartfalen na een infarct met transplantatie van op die wijze gekweekte weefels
geholpen zouden kunnen worden. Omdat na transplantatie weefsels afgestoten worden, zocht men naar methoden om dat te voorkomen. Daarbij
was de hoop vooral gevestigd op de techniek van celkerntransplantatie.
Bij celkerntransplantatie wordt de kern van een somatische cel van een
patiënt in een ontkernde eicel geplaatst. De gedachte is dat uit het embryo
dat zo ontstaat, dat een embryo is in de zin van de Embryowet, stamcellen
gekweekt kunnen worden. Uit die stamcellen kan dan vervolgens weefsel
gekweekt worden waarmee de patiënt behandeld kan worden zonder dat
afstoting plaatsvindt. Het weefsel is immers genetisch identiek. Op dit
moment is het echter nog nergens ter wereld gelukt om door middel van
celkerntransplantatie een menselijk embryo tot stand te brengen. Dat de
mogelijkheid van celkerntransplantatie zeer twijfelachtig is geworden,
beïnvloedt ook in negatieve zin de verwachtingen die bestonden over de
klinische toepassing van embryonale stamcellen op het gebied van farmacotherapie. Door stamcellen te kweken die identiek zijn aan het weefsel
van patiënten hoopt men heel specifieke geneesmiddelen te kunnen
ontwikkelen waarbij de testen op de stamcellen gedaan kunnen worden.
KST107325
0607tkkst31046-3
ISSN 0921 - 7371
Sdu Uitgevers
’s-Gravenhage 2007
Tweede Kamer, vergaderjaar 2006–2007, 31 046, nr. 3
1
Maar uiteraard is de bijdrage die van dit onderzoek verwacht kan worden
voor de genezing van zieken en de bevordering van de gezondheid vooralsnog even gering.
Overigens is in Nederland onderzoek met embryonale stamcellen uit
embryo’s die over zijn na een ivf-behandeling wel toegestaan. Er is dus
geen beletsel preklinisch onderzoek uit te voeren om bijvoorbeeld de
techniek om specifieke weefsels daaruit te kweken verder te ontwikkelen.
Zo is in Nederland de afgelopen jaren onderzoek gedaan gericht op het
kweken van hartspiercellen uit embryonale stamcellen (afkomstig van bij
ivf-behandelingen overgebleven embryo’s). Uit oogpunt van wetenschappelijk stamcelonderzoek is er dus in de huidige situatie dan ook geen
reden om het verbod op het tot stand brengen van embryo’s voor andere
doeleinden dan zwangerschap te laten vervallen.
Ter verbetering van de ivf-behandeling wordt eveneens wetenschappelijk
onderzoek verricht. Ook dit gebeurt met embryo’s die overblijven van
ivf-behandelingen. Voor bepaalde vormen van onderzoek op dat terrein,
zoals onderzoek naar rijping van eicellen buiten het lichaam of naar het
invriezen van eicellen, is het uiteindelijk nodig om embryo’s speciaal voor
het onderzoek tot stand te brengen. Dit neemt niet weg dat wij alles afwegende vinden dat er vooralsnog geen reden is om het verbod op het tot
stand brengen van embryo’s voor andere doeleinden dan zwangerschap
te laten vervallen. Het Coalitieakkoord (Kamerstukken II 2006/07, 30 891,
nr. 4) behelst, gelet op bovenstaande, dan ook handhaving van het verbod
van artikel 24, onderdeel a, van de wet voor deze kabinetsperiode.
Overigens kan stamcelonderzoek met stamcellen afkomstig van volwassenen (ook wel adulte stamcellen genoemd) in Nederland wel plaatsvinden. In het Coalitieakkoord is overeengekomen dat het – perspectiefrijke – onderzoek maar behandelingsmogelijkheden met gebruikmaking
van (volwassen) lichaamsstamcellen krachtig wordt gestimuleerd.
Wanneer dergelijk onderzoek over een aantal jaren daadwerkelijk leidt tot
bruikbare klinische toepassingen, zal het naar het zich nu laat aanzien
vooral hoop kunnen bieden voor diabetespatiënten of patiënten met een
ernstig hartfalen of dystrofe aandoeningen van de spieren.
Artikel I strekt ertoe de tweede volzin van artikel 33, tweede lid, te laten
vervallen. De voordracht voor een koninklijk besluit over het tijdstip van
het vervallen van onderdeel a van artikel 24 blijft derhalve wel mogelijk,
maar is daarmee niet meer aan een uiterste termijn gebonden.
Op grond van artikel II treedt deze wet in werking op 1 september 2007.
Indien echter het Staatsblad waarin deze wet wordt geplaatst wordt uitgegeven na 31 augustus 2007, treedt deze wet in werking met ingang van de
dag na de datum van uitgifte van het Staatsblad waarin deze wordt
geplaatst en werkt deze wet terug tot en met 1 september 2007.
De staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
M. Bussemaker
De minister van Justitie,
E. M. H. Hirsch Ballin
Tweede Kamer, vergaderjaar 2006–2007, 31 046, nr. 3
2