Geluid - De Arbocatalogus.nl
advertisement
Geluid Kartoflex, Metaalbewerking en metalektro, Mobiliteitsbranche, Orkesten, Podiumkunsten Versterkt geluid, Voortgezet onderwijs, Waterbouw Beschrijving Arbo-risico Geluid is een zich in de atmosfeer voortplantende trilling van de lucht. In het luchtledige bestaat daarom geen geluid. Trillingen kunnen echter ook via vaste stoffen of vloeistoffen worden voortgeplant en daarna zich alsnog via de lucht verplaatsen (contactgeluid). De geluidstrillingen worden opgevangen en omgezet in het oor. Het gehoor Geluid bestaat uit drukgolven, die zich via de lucht verplaatsen en ons gehoororgaan treffen. Het trommelvlies wordt door geluid in trilling gebracht en via een vernuftig systeem omgezet in hersensignalen. Geluid kan zich ook via andere materialen dan lucht verplaatsen, via water, via staal of beton. Zonder medium, dus bijvoorbeeld in vacuüm, bestaat geen geluid. Geluid wordt bepaald door twee belangrijke grootheden: Toonhoogte, met de eenheid Hertz (trillingen per seconde). Geluidsterkte, met de eenheid decibel (logaritme van geluidsdruk). Gehoorschade Als de trillingen te hard en/of te lang op het trommelvlies drukken, zal gehoorschade optreden. Deze kan tijdelijk of blijvend zijn. De uitwerking van een grote knal kan nog uren nasuizen in het oor, zodat men tijdelijk weinig kan horen. Bij een te hoge geluidsdruk/belasting kan zelfs sprake zijn van een acute permanente gehoorschade. Daarnaast treedt met het klimmen der jaren ouderdomsdoofheid op. Langdurige blootstelling aan geluid boven de 80 decibel, meestal aangeduid met dB(A), kan de beroepsziekte lawaaidoofheid tot gevolg hebben. 80 dB(A) is een geluidsniveau dat te vergelijken is met een drukke verkeersweg of een geluidssituatie waarbij op een meter afstand van elkaar nog net een gesprek mogelijk is zonder stemverheffing. De gehoorbeschadiging die op den duur kan optreden is blijvend en herstelt dus niet meer. #370056 Geluid Wetgevend kader De wettelijke regelingen betreffende geluid zijn zowel op arbeid als op het milieu gericht. Overeenkomstig is er normering in de Arbowet, Schepenwet, Binnenschepenwet, Wet Geluidhinder en Wet Milieubeheer te vinden. Indien werknemers worden blootgesteld aan geluidsniveaus, die vermoedelijk schadelijk zijn, moeten deze eerst gemeten en beoordeeld worden alvorens werkzaamheden onder voorwaarden mogen worden uitgevoerd. Een audiometrisch onderzoek moet worden aangeboden en specifieke voorlichting en onderricht moet eerst zijn gegeven. Voor het bepalen van de geluidsbelasting van personen zijn de volgende grootheden gedefinieerd: Equivalent geluidsniveau (druk), door bronnen uitgezonden. Decibel, dB; een eenheid van geluidsdruk. Decibel, gecorrigeerd voor het menselijk oor (A-filter), dB(A) Pascal (Pa), ; een eenheid van geluidsdruk. Het equivalent geluidsniveau van een bepaalde bron is de geluidsdruk die op een bepaalde afstand gemiddeld door die bron wordt geproduceerd. Zijn er veel variaties in sterkte, dan is ook de piekdruk van belang. Afhankelijk van zijn verblijfstijd loopt een persoon in dat geluid een bepaalde dosis op. De eenheid waarin deze grootheden worden uitgedrukt is de decibel (dB). Een piekdruk wordt echter in Pascal uitgedrukt. voor wettelijke ref. zie AB art 6.6 - Definities Er zijn wettelijke grenswaarden bij de blootstelling aan geluid waaraan u moet voldoen. De blootstelling aan geluid wordt gedefinieerd als de gemiddelde dagelijkse blootstelling over een achturige werkdag (dagdosis). Bij een blootstelling boven de 80 en 85 decibel zijn volgens het Arbobesluit bepaalde maatregelen verplicht: Bij een blootstellingniveau van > 80 dB(A) en < 85 dB(A) • geluidsbeoordeling • beschikbaar stellen gehoorbescherming • audiometrie (gehoortest) • voorlichting Bij een blootstellingniveau van > 85 dB(A) • geluidsbeoordeling • verplicht gebruik gehoorbescherming • audiometrie (gehoortest) • plan van aanpak en uitvoering (tot < 80 dB(A)) • markering werkplekken met pictogrammen Bij blootstelling > 87 dB(A) • als met inbegrip van de dempende werking van de gehoorbescherming dit niveau wordt overschreden, moeten er maatregelen genomen worden om onder dit niveau te komen. Zie verder > 85 dB(A). Geluidinventarisatie dient in overeenstemming met artikel 6.7 (Nadere voorschriften risico-inventarisatie en -evaluatie, beoordelen en meten) van het Arbobesluit #370056 Geluid uitgevoerd te worden. (Metingen uitgevoerd overeenkomstig NEN 3418:2003nl4 geven een valide uitslag.) Bronbeoordeling Doofheid De werking van ons gehoor kan worden getest door het maken van een audiogram. Een gezond jong oor kan frequenties van 50 tot 20.000 Hz waarnemen. Aan de bovenkant van het geluidspectrum takelt dit in de loop der jaren af. Op middelbare leeftijd zit de bovengrens bij 16.000 Hz en de z.g. ouderdomsdoofheid houdt in dat zelfs de 10.000 Hz niet meer wordt waargenomen. De spraakverstaanbaarheid komt in het geding als we geluid in het gebied van 200 tot 2000 Hz niet goed meer kunnen waarnemen. Meting geluid - dB of dB(A) Geluid wordt met een geschikte geluidsdrukmeter gemeten en kan zowel de totale geluidsdruk als de druk per toongebied, bijvoorbeeld van 10.000 tot 16.000 Hz, meten. Om een meetwaarde te verkrijgen die overeenkomt met de gevoeligheid van het gezonde menselijk oor, wordt er een filter, het z.g. A-filter, in het systeem toegepast. De op die manier verkregen waardes worden aangeduid met de eenheid dB(A). Schadelijk geluid Geluid boven de 80 dB(A) kan schadelijk zijn voor ons gehoor. Schadelijk geluid is dat geluid waarvan de combinatie van geluidssterkte en dosis een schadelijk effect op de gehoororganen heeft. De vuistregel is: het geluidsniveau van 80 dB(A) wordt overschreden als men op 1 meter afstand, ondanks stemverheffing, elkaar niet meer kan verstaan. De pijngrens wordt bereikt bij 140 dB(A) en kan ook de trommelvliezen doen scheuren. Hinderlijk geluid Hinderlijk geluid is niet schadelijk, maar kan wel risico’s veroorzaken. Voor hinderlijk geluid bestaat geen wettelijke norm. Het gaat daarbij om effecten als slechte spraakverstaanbaarheid, niet-geconcentreerd kunnen werken, verstoring van nachtrust. Tabel met actie- en grenswaarden Bij de grenswaarden rekening houden met de dempende werking van de door de werknemer gedragen gehoorbescherming. waarden van dagelijkse actie- of blootstelling aan grenswaarden lawaai (dagdosis, LEX,T) of piekgeluidsdruk dagdosis ≥ 80 onderste dB(A) of actiewaarden piekgeluidsdruk ≥ 112 Pa #370056 omschrijving actie Werknemers doeltreffende voorlichting en doeltreffend onderricht geven m.b.t. schadelijk lawaai en het voorkomen van de blootstelling hieraan Geluid ” ” ” bovenste actiewaarden ” ” dagdosis > 80 dB(A) of piekgeluidsdruk > 112 Pa ” dagdosis > 80 dB(A) of piekgeluidsdruk > 112 Pa en er een gezondheidsrisico bestaat dagdosis ≥ 85 dB(A) of piekgeluidsdruk ≥ 140 Pa Beoordeling van lawaainiveaus waaraan werknemers zijn blootgesteld via metingen. Een en ander middels RI&E Verstrekking gehoorbescherming Werknemers in de gelegenheid stellen om een periodiek audiometrisch onderzoek te ondergaan Verplicht dragen van gehoorbescherming Technische en/of organisatorische maatregelen dagdosis > 85 nemen op de werkplekken die een wezenlijke dB(A) of bijdrage leveren aan de dagdosis om deze piekgeluidsdruk > bijdrage aan lawaai te reduceren [Uitwerken van 140 Pa Plan van Aanpak n.a.v. RI&E] De werkplekken waar de genoemde waarde wordt overschreden, worden aangegeven via ” signaleringen en doelmatig afgebakend ” ” Werknemers in de gelegenheid stellen om een periodiek audiometrisch onderzoek te ondergaan grenswaarden dagdosis > 87 dB(A) of piekgeluidsdruk > 200 Pa zie opmerking achter * Onmiddelijk maatregelen nemen om de blootstelling terug te brengen tot een niveau beneden de grenswaarde. Herhaling voorkomen door het nemen van gepaste maatregelen Oplossingen en Tools Kartoflex In de pkgv-industrie staan relatief veel medewerkers bloot aan hoge geluidsniveaus. De blootstelling wordt bepaald door de constructie van de machine, de opstelling en het aantal machines in de werkruimte, de inrichting van de arbeidsplaats, de aankleding van de werkruimte en de verblijfstijd van de werknemer in de werkruimte. Download hier de arbocatalogus: Geluid. #370056 Geluid Eerste inventarisatie Onder representatieve productieomstandigheden is een normaal gesprek op één meter afstand van elkaar niet mogelijk. Indien dit het geval is dan is er waarschijnlijk sprake van een geluidniveau boven de 80 dB(A) en in een uitgebreide inventarisatie noodzakelijk. Uitgebreide inventarisatie Een uitgebreide inventarisatie om de geluidblootstelling te bepalen kan in eenvoudige situaties uitgevoerd worden met behulp van een simpele geluidmeter en het rekenprogramma van het convenant. In complexere situaties met veel geluidbronnen met wisselende geluidniveaus en variabele blootstellingtijden, dient de inventarisatie uitgevoerd te worden door een (akoestisch) deskundige van een gespecialiseerd bureau of arbodienst. Een inventarisatie moet zo vaak als de veranderingen in de situatie dat noodzakelijk maken geheel of gedeeltelijk worden herhaald. Minstens eenmaal in de vijf jaar wordt er met behulp van eenvoudige metingen gecontroleerd of de geluidsituatie nog in overeenstemming is met de bovengenoemde inventarisatie. Evaluatie De uitgebreide inventarisatie moet minstens een goed inzicht geven in de heersende geluidniveaus en de blootstellingduur aan het gevaarlijke geluid van de medewerkers. Daarnaast moet het bouwstenen voor een plan van aanpak opleveren om de geluidniveaus, respectievelijk de geluidblootstelling te verminderen. Plan van aanpak Het plan van aanpak waarmee de geluidrisico’s verminderd worden moet opgesteld zijn volgens de arbeidshygiënische strategie. Voor geluidreductie kan er bijvoorbeeld gedacht worden aan de volgende strategische aanpak: 1. Constructieve maatregelen aan de bron, zoals schuine in plaats van rechte vertanding, andere materialen in de aandrijving of voor leidingen en andere opstelling van de bron. 2. Maatregelen nabij de bron, zoals aanzuig- en afblaasdempers, omkastingen, kappen en leidingisolatie. 3. Maatregelen binnen de ruimte, zoals baffels en absorberende wanden en plafonds. 4. Maatregelen nabij de persoon, zoals geluidscherm en bedieningsruimte. 5. Maatregelen bij de persoon, zoals gehoorbescherming, beperking van de blootstellings-tijd en roulatie van werkzaamheden. Bronmaatregelen Technisch Markering Werkplekken, afdelingen en gebieden waar het geluidniveau boven de 80 dB(A) is, dienen aangeduid te worden met een pictogram. Het gebruik van gehoorbeschermingsmiddelen is in deze zones verplicht! Aan de bron of in de directe nabijheid van de bron(nen) zijn allerlei maatregelen te nemen. Onderstaand zijn enkele mogelijkheden genoemd. Deze opsomming is absoluut niet volledig! Voorbeelden van overige technische maatregelen zijn: 1. Constructieve maatregelen aan de bron, zoals schuine in plaats van rechte vertanding, andere materialen in de aandrijving of voor leidingen, andere opstelling van de bron, etc. 2. Maatregelen nabij de bron, zoals aanzuig- en afblaasdempers, omkastingen, kappen, leidingisolatie, etc. #370056 Geluid Organisatorisch De maatregelen die gepland zijn worden qua uitvoerbaarheid getoetst met de zogenaamde GRF (geluidreductiefactor). Met behulp van deze GRF kan de kosteneffectiviteit van maatregelen berekend worden. Overdrachtmaatregelen Technisch In het gebied tussen de bron(nen) en de ontvanger zijn allerlei maatregelen te nemen. Onderstaand zijn enkele mogelijkheden genoemd. Deze opsomming is absoluut niet volledig! Voorbeelden van technische overdrachtmaatregelen. 1. Maatregelen binnen de ruimte, zoals baffels en absorberende wanden en plafonds 2. Maatregelen nabij de persoon, zoals geluidscherm en bedieningsruimte Organisatorisch Beperking van de taken of het beperken van de verblijftijd in het geluidsgebied kunnen beschouwd worden als organisatorische maatregelen. Persoongebonden maatregelen Technisch Gehoorbescherming Bij een geluidblootstelling boven de 80 dB(A) dient de werkgever gehoorbeschermingsmiddelen te verstrekken. Het verstrekken van gehoorbeschermingsmiddelen staat nog los van het feit of u ook nog andere geluidsreducerende maatregelen treft, tenzij u kunt aantonen dat een bepaalde technische maatregel ervoor zorgt dat u onder de geluidsgrens van 80 dB(A) komt. Bij het kiezen van een gehoorbeschermingsmiddel zijn de onderstaande punten te overwegen: eschermingsmiddel? beschadiging meer kan optreden? of de hele dag?) hermingsmiddel? Bij uw keuze van het soort gehoorbescherming wegen het oordeel van de medewerkers en de dempingwaarde het zwaarst. Zij zijn tenslotte de personen die de beschermingsmiddelen moeten dragen. Bij twijfel kan er eventueel gebruik gemaakt worden van NEN 458. Hieronder vindt u drie van de bekendste gehoorbeschermingsmiddelen. Maak uiteindelijk in overleg met uw personeel en bijvoorbeeld de preventiemedewerker een keuze. Ear plugs (oordopjes) Ear plugs zijn gemaakt van geïmpregneerd schuimplastic. Daardoor hebben ze de eigenschap dat ze langzaam uitzetten, na te zijn ingedrukt. Ze zijn comfortabel en #370056 Geluid bieden een goede bescherming. Ear plugs zijn meestal voor eenmalig gebruik gemaakt. Dempingswaarde: max. 15 dB(A). Otoplastieken Otoplastieken zijn doorgaans van transparante kunststof. Ze worden persoonlijk aangemeten met behulp van een exacte afdruk van de gehoorgang. Een otoplastiek sluit de gehoorgang af zonder op de wand van de gehoorgang te drukken. Otoplastieken zijn duur in aanschaf maar zeer comfortabel en gaan lang mee, meestal meer dan drie jaar. Bij de aanschaf dient het gewenste dempingniveau opgegeven te worden. Indien gewenst kunnen ze worden voorzien van een audiosysteem voor muziek of communicatie. Dempingswaarde: max. 30 dB(A) Oorkappen: De hierboven genoemde gehoorbeschermingsmiddelen zorgen ervoor dat de gehoorgang 'geblokkeerd' wordt, terwijl de oorkap het gehele oor omsluit. Oorkappen bestaan uit twee kappen die zijn verbonden door een verstelbare beugel. Oorkappen zijn bij langdurig gebruik minder comfortabel. Het comfort kan wat verhoogd worden door het toepassen van speciale bekledingpads op de kappen. Ook kappen kunnen worden voorzien van een audiosysteem voor muziek of communicatie. Dempingswaarde: max. 25 dB(A) Organisatorisch Gehoormetingen Indien de blootstelling boven de 80 dB(A) ligt, dient de werkgever de werknemer in de gelegenheid te stellen een gehooronderzoek te ondergaan met een minimale frequentie van eenmaal in de vier jaar. Het onderzoek kan op twee manieren plaats vinden: 1. Audiometrisch onderzoek waarbij de testpersoon in een geluidstille ruimte zit met een hoofdtelefoon via welke hem/haar geluiden van verschillende toonhoogten en hardheden wordt aangeboden. 2. De Oto Akoestische Emissiemeting stelt de schade al vast nog voordat die schade ook daadwerkelijk ervaren wordt en kan snel uitgevoerd worden. Bij deze methode wordt een geluidsignaal in het oor gestuurd en de echo van dat signaal geeft informatie over het percentage beschadigde trilhaartjes en bij welke frequentie. Voorlichting Personeel dat worden blootgesteld aan geluid boven de 80 dB(A) dient geïnstrueerd te worden over de risico’s van deze blootstelling. Opmerking In uitzonderlijke gevallen bij zeer hoge geluidniveaus zullen dus twee beschermingsmiddelen gelijktijdig gebruikt moeten worden, bijvoorbeeld een combinatie van otoplastiek én oorkap. #370056 Geluid Voorbeelden good practice ige gevallen praktisch om otoplastieken of gehoorkappen te gebruiken met communicatievoorzieningen. Deze bieden een goede bescherming en toch de mogelijkheid om met elkaar te blijven communiceren. ingen voorzien van isolatie. ook akoestisch. volgen de Oto Akoestische Emissie (OAE)-methode. Metalektro Met de Verbetercheck Schadelijk Geluid bent u zelf in staat om zonder te meten inzichtelijk te krijgen wie, waar en waardoor wordt blootgesteld aan schadelijk geluid. U kunt aan de hand van verschillende berekenmogelijkheden direct zien welke maatregelen wel en niet (voldoende) bijdragen aan het verlagen van de geluidsniveau. De Verbetercheck levert een heldere rapportage en een beoordeling van uw huidige situatie. Een voldoende van de Verbetercheck, betekent ook een voldoende van de arbeidsinspectie. Voordat u de Verbetercheck invult, raden wij u aan om: 1. in elk geval de voorbereidingsbladen te printen en in te vullen (het invullen kost u dan tussen de 30 minuten en één uur). 2. indien gewenst de handleiding te printen en door te lezen. Als u een button met een i ziet op de pagina, dan wordt u direct verwezen naar de bijbehorende informatie in de handleiding. Veelal ziet u voorbeelden van ingevulde schermen, zodat u weet wat u kunt verwachten en waar u op moet letten. Mobiliteitsbranche Kapppen of dopjes? Wie prettig wil werken moet zo min mogelijk last hebben van de gehoorbescherming. Er is een aantal mogelijkheden. Oorkappen zijn relatief goedkoop en beschermen tegen schadelijk geluid. Ze zijn echter groot en filteren alle geluid: ook het communiceren met collega’s wordt daarmee lastiger. Op maat gemaakte oordopjes (otoplastieken) zijn duurder in aanschaf, maar wel beter en prettiger. De dopjes beschermen tegen de schadelijke geluiden, maar je kunt nog wel gewoon met collega’s praten. En dat is wel zo prettig en veilig. #370056 Geluid Wat is hard? 120 dBa 10 dBa 100 dBa 90 dBa 80 dBa 70 dBa 50 dBa 30 dBa Laag overvliegende straaljager; Live optreden van een popgroep; Spaanplat op maat zagen bij de bouwmarkt; Voorbijrijdende sneltrein op station; Langs de kant van de snelweg; Stofzuiger; 60 dBa Normaal gespreksniveau; Rustige woonwijk; 40 dBa Rustige woonkamer; Bibliotheek; 20 dBa Stille slaapkamer. Au tos ch ad eh erstel b ed ri jven Teveel geluid in de werkplaats is niet gezond. Vooral in autoschadeherstelbedrijven is het risico groot. In de plaatwerkerij en in de voorbewerking is vaak meer herrie dan 80 dBa, wat het maximum voor een gezond gehoor is. Het meeste geluid ontstaat bij het slijpen, schuren en het blazen van perslucht. Speciaal voor autoschadeherstelbedrijven is een zgn. meetkoffer gemaakt, waarmee u het schadelijk geluid in uw werkplaats in kaart kan brengen. Tips om geluid te verminderen - werkgever 1. 2. 3. 4. 5. Zorgen voor het omkasten van vaste installaties; Investeren in een geluidsabsorberend plafond; Bouwen van muren tussen de plaatwerkerij en de andere afdelingen; Investeren in ‘stil’ gereedschap; Investeren in goede gehoorbescherming. Oorkappen zijn relatief goedkoop en beschermen tegen schadelijk geluid. Ze zijn echter groot en filteren alle geluid. Op maat gemaakte oordopjes (otoplastieken) zijn duurder in aanschaf, maar wel beter en prettiger. De dopjes beschermen tegen de schadelijke geluiden, maar praten met collega’s is nog wel mogelijk Tips om geluid te verminderen - werknemer Probeer zoveel mogelijk met ‘stil’ gereedschap te werken. Denk bijvoorbeeld aan het volgende: Slijpen: Gebruik lamellen slijpschijven bij afbramen en blank maken. Gebruik flexibele slijpschijven bij lichte slijpwerkzaamheden. Gebruik kunststof borstels en schijven bij blank maken en ontroesten. Gebruik geluidsarme aandrijving voor lamellen- en flexibele slijpschijven en kunststof borstels en schijven. Schuren: Gebruik afblaas geluiddempers. Gebruik geluidsarme blaasmondjes. Gebruik goede gehoorbescherming! #370056 Geluid Bij 80 dB(A) is sprake van schadelijk geluid en bij 85 dB(A) ben je als werknemer verplicht om gehoorbescherming te dragen. Plaatwerkerij: 88-91 dB(A); Voorbewerking: 84-85 dB(A); Montage/demontage: 78 dB(A); Spuiterij: 80-81 dB(A) Klik hier voor de 0-meting schadelijk geluid voor de autoschadeherstelbedrijven. Orkesten Zie Rapport onderzoek schadelijk geluid orkesten, Peutz&Associés, juni 2003, te downloaden van www.orkestengehoor.nl). Overigens draagt ook het thuis instuderen van partijen bij aan de dosis. Het forte bespelen van vrijwel alle instrumenten in een gestoffeerde woonkamer leidt al tot een geluidsterkte van (ruim) boven 80 dB(A)! Het volume waaraan de musici in het orkest blootgesteld worden, varieert afhankelijk van het programma en de akoestiek van de locatie. Ook verschilt de geluidsbelasting per instrument en plaats binnen het orkest: vooral koper-, houtblazers, slagwerkers en de achterste lessenaars van de strijkers staan bloot aan een hoge belasting (zie rapport Peutz). De risico-analyse moet actueel zijn, d.w.z. per programma en accommodatie moet het risico beoordeeld worden. In combinatie daarmee moeten de te nemen maatregelen bepaald worden. Voor de beoordeling van de geluidsterkte van een productie kan als regel goed gebruik gemaakt worden van de bevindingen van het onderzoek van Peutz alsmede van de daarop gebaseerde geluidwijzer. Als op die basis een redelijke schatting mogelijk is, kan meting achterwege blijven. In bijzondere gevallen, afhankelijk van het programma en/of de accommodatie, kan het overigens wel nodig zijn metingen te verrichten om het blootstellingsniveau en/of de effectiviteit van de genomen beschermingsmaatregelen vast te stellen. Aanbevolen maatregelen In het Plan van aanpak zou een onderscheid gemaakt kunnen worden tussen de maatregelen die toegepast moeten worden bij alle producties/uitvoeringen en extra maatregelen, die bij producties/uitvoeringen met een extra hoge geluidsterkte toegepast moeten worden. a. De verschillende beschermingsmaatregelen: ontwerp en indeling werkplek akoestiek repetitielocatie Belangrijke aspecten zijn: - geluidabsorberende bekleding van de wanden; - de mogelijkheden voor een uit een oogpunt van geluidsbelasting gunstige orkestopstelling. Streefgetallen hierbij zijn: een vloeroppervlak van 2 m² per musicus, een plafondhoogte van 4 m, een afstand tussen strijkers en blazers van 3 m en een hoogteverschil tussen blazers en strijkers van 1,5 m. #370056 Geluid akoestiek podia Belangrijke aspecten zijn: - geluidabsorberende bekleding van de wanden van het podium; - de mogelijkheden voor een uit een oogpunt van geluidsbelasting gunstige orkestopstelling. Voor streefgetallen inzake vloeroppervlak, plafondhoogte, afstand en niveauverschillen tussen blazers en strijkers: zie hierboven. akoestiek orkestbakken; Het vloeroppervlak, de overkapping (heel of half open; de hoogte) en het materiaal van de wanden (hard reflecterend of absorberend) van de orkestbak maken zeker verschil uit voor de geluidsterkte waar de musici aan blootgesteld worden. Voor streefgetallen inzake vloeroppervlak, plafondhoogte, afstand en niveauverschillen tussen blazers en strijkers: zie hierboven. hoogteverschillen podium, Een hoogteverschil van ca 40 cm is eigenlijk erg ongunstig: daardoor bevinden de trechters van de blazers en het slagwerk zich direct achter de oren van de overige musici. Bij een groter hoogteverschil (ca 1,5 m) wordt dit voorkómen en gaat het geluid over de hoofden heen, wat een reductie van 6 dB oplevert. afstanden orkestopstelling; De afstand tot de geluidsbron (de andere instrumenten) heeft veel invloed op de geluidsterkte, waar musici worden blootgesteld. De geluidsintensiteit neemt af met het kwadraat van de afstand tot de geluidsbron. Daarom zijn de omstandigheden het meest ongunstig, wanneer het orkest dicht op elkaar gepakt in de orkestbak zit. In het hierboven aangehaalde onderzoek van Peutz wordt aangegeven, dat afstandsvergroting tussen hout/koperblazers/slagwerk en de strijkersgroepen van gemiddeld 1,5 meter naar 3 meter de geluidbelasting van de er direct voor zittende groepen reduceert met 1,5 à 2,5 dB. werkmethoden: planning/programmering, De mogelijkheid moet bezien worden om harde stukken/programma’s gespreid over het seizoen te programmeren. Aanbeveling verdient hierbij gebruik te maken van de Geluidwijzer (zie www.orkestengehoor.nl). zachter repeteren; De directie kan dirigenten wijzen op de wettelijke verantwoordelijkheden van de orkestwerkgever en met hen afspraken maken over het beperken van de geluidsdosis tijdens de repetities: bijvoorbeeld: niet steeds op volle geluidsterkte repeteren en/of niet te lang achtereen harde passages doornemen. beperking duur en intensiteit blootstelling: roulatie van de tutti-strijkers; Een vaste bezetting van de achterste lessenaars van de strijkers is ongunstig voor de geluidsbelasting van de betreffende musici. Uit een oogpunt van gehoorbescherming is beter de tutti-strijkers geregeld van lessenaar te laten wisselen. Door een dergelijke roulatie de blootstelling gelijkmatiger verdeeld. #370056 Geluid voldoende rustpauzes indeling repetities; afscherming geluidabsorberende schermen, Deze schermen dempen het geluid van naburige instrumenten met 3 dB en in de hoge frequenties zelfs met 18 dB. Over veel geluidschermen zijn de meningen verdeeld, omdat ze geluid reflecteren naar de voortbrenger van het geluid. Veel wordt verwacht van de in ontwikkeling zijnde, nieuwe schermen van het materiaal “microsorber” – een zeer dun, doorschijnend materiaal met een dempende werking en een minimale reflectie naar de voortbrenger van het geluid; zodra meer informatie beschikbaar is over de testresultaten en de beschikbaarheid van dergelijke schermen zullen we de orkesten daarover informeren. persoonlijke bescherming: effectieve (voldoende demping), passende, naar behoren aangemeten individuele gehoorbeschermers (otoplastieken); Indien bovengenoemde, collectieve maatregelen niet voldoende reducerend effect op het blootstellingsniveau hebben, is het aanvullend gebruik van persoonlijke beschermingmiddelen nodig. Als de geluidsbelasting 85 dB(A) of hoger is, is het gebruik van gehoorbeschermers wettelijk verplicht. Minimaal moet gestreefd worden naar een reductie van de gemiddelde dagdosis tot beneden 87 dB(A); die grenswaarde mag niet overschreden worden. De ideale oordop is nog niet uitgevonden. Het spelen met oordoppen is in elk geval ook een kwestie van gewenning. Sinds een aantal jaren zijn zogeheten “otoplastieken” verkrijgbaar: deze worden aangemeten naar de individuele vorm van de gehoorgang en kunnen worden ingesteld op het gewenste dempingseffect. Tegenwoordig worden ook electro-akoestische gehoorbeschermers aangeboden, waarmee een effectieve demping in combinatie met een getrouwe geluidsweergave wordt bereikt. b. De organisatie van de uitvoering: adequate voorlichting en instructie over de aard van de risico’s, de RI&E, de getroffen maatregelen. Het belang van goede voorlichting is groot, omdat mensen geneigd zijn de sterkte van geluid te onderschatten. Een geluidsniveau van 80 dB(A) wordt niet als “lawaai” ervaren. Met elke niveaustijging met 3 dB(A) halveert de veilige blootstellingsduur, maar een niveau verschil van 3 dB(A) is nauwelijks waarneembaar. De mens ervaart pas een verdubbeling van de geluidssterkte bij een verhoging van het geluidsniveau met ongeveer 10 dB(A). De werkgever is verplicht gerichte voorlichting en instructie te geven aan de werknemers, die dagelijks blootgesteld zijn aan geluid van 80 dB(A) of hoger. In het Arbobesluit artikel 6.11 (zie bijlage II) is nader aangegeven, wat de voorlichting moet inhouden. De voorlichting dient ook betrekking te hebben op de risico’s verbonden aan het thuis voorbereiden van de partijen en eventuele nevenwerkzaamheden en de wijze waarop de werknemer daarmee om moet gaan (bijvoorbeeld het gebruiken van oordoppen bij het thuis instuderen van de partijen). controle op uitvoering en naleving van de getroffen maatregelen; duidelijk moet zijn hoe de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden verdeeld zijn; #370056 Geluid ingrijpen bij niet naleving: bijvoorbeeld als in strijd met het beleid van het orkest geluidsschermen niet worden geplaatst bij bepaalde producties of geen oordoppen worden gebruik, zal de werkgever de verantwoordelijke betrokkenen daarop moeten aanspreken en zo mogelijk terstond maatregelen (laten) treffen. c. Gezondheidstoezicht Gelet op de blootstellingen moeten de musici: bij wijze van nulmeting, een audiometrisch onderzoek ondergaan binnen een jaar na indiensttreding; periodiek in de gelegenheid gesteld worden een preventief audiometrisch onderzoek te ondergaan om vroegtijdig permanente gehoorschade (in verhouding tot de gemiddeld optredende ouderdomsdoofheid) te signaleren (zie bijlage II: Arbobesluit artikel 6.10); dit periodieke audiometrische onderzoek dient tenminste eens per vier jaar plaats te vinden dan wel zo vaak als nodig is, indien uit de nulmeting of een periodiek onderzoek een verhoogd risico is gebleken; Naast de veel gebruikte zogenaamde “tonale audiometrie” is er een nieuw systeem waarbij de “Oto Akoestische Emissies (O.A.E.)” worden getest; een periodiek arbeidsgezondheidkundig onderzoek aangeboden krijgen (waarin, naast het gehoor, onderzoek van de lichamelijke conditie plaats vindt gerelateerd aan de instrumentspecifieke fysieke belasting); toegang hebben tot het spreekuur van de bedrijfsarts voor een consult naar aanleiding van signalen van een dreigende blessure of aandoening. Geregeld moet worden dat op passende wijze door de bedrijfsarts naar de werkgever teruggekoppeld wordt, opdat deze de nodige maatregelen kan treffen. Bij geconstateerde gehoorschade door het werk evalueert de werkgever de risicobeoordeling en de genomen maatregelen en zorgt voor hernieuwd onderzoek van de gezondheidstoestand van de op soortgelijke wijze blootgestelde werknemers. Geregeld moet worden dat individuele gezondheidsdossiers worden bijgehouden. De werknemer is verantwoordelijk om binnen zijn mogelijkheden naar aanleiding van de uitkomsten van onderzoek de nodige actie te ondernemen. Podiumkunsten versterkt geluid Soms moet je gewoon simpel denken. In een poppodium waar in een zaal een band speelt zal zeer waarschijnlijk blijken dat iedereen gehoorbescherming moet dragen zodra muziek ten gehore wordt gebracht. Hetzelfde geldt voor een zaal waar een dancefeest is. Belangrijk! Als branche zien we dat we op basis van deze clausule kunnen aangeven dat ons geluid niet altijd zachter kan en dat we daarom de persoonlijke beschermingsmiddelen (oordoppen) gaan gebruiken. #370056 Geluid Dragen gehoorbescherming Bij equivalente geluidsniveaus boven 85 dB(A) zijn de werknemers verplicht de hun ter beschikking gestelde gehoorbescherming te dragen. (N.B.: De werknemers doen er verstandig aan de gehoorbeschermers al te dragen bij niveaus boven 80 dB(A).) Afbakening zones De arbeidsplaatsen waar het equivalente geluidsniveau hoger is dan 85 dB(A) moeten zijn afgebakend en gemarkeerd, bijvoorbeeld door de pictogrammen die aangeven dat gehoorbescherming moet worden gedragen te plaatsen. Alleen werknemers die beroepshalve of door hun functie deze zogenaamde gehoorbeschermingszones moeten betreden, mogen daar worden toegelaten. Handige tips: afscherming We noemen een aantal mogelijkheden om minder geluidsdruk op de oren te laten komen: Afstand houden van de luidsprekers. Overal waar mogelijk en noodzakelijk worden medewerkers een paar meter van de luidsprekers vandaan gehouden, bijvoorbeeld door een goede opstelling van die luidsprekers of door hekwerk. De plek van het hoofd op podium, oftewel waar sta of zit je? De plek van de artiest op het podium kan variëren. Probeer zo te gaan staan en je backline zo neer te zetten dat te hoge geluidsdruk wordt voorkomen. Sta niet direct voor het drumstel als dat niet hoeft. En laat de blazers niet rechtstreeks in je oren blazen als dat niet hoeft. Plaats eventueel wat instrumenten en hun bespelers op een verhoging. Afscherming van instrumenten/ apparatuur met hoog volume. Er zijn allerlei oplossingen om het geluid op een podium te beperken. We kennen de plexiglas wandjes om een drumstel, de plaatjes rondom de microfoons van blaasinstrumenten, de klep op de piano en vleugel. Formaat van het podium. Een ruimer podium zorgt ervoor dat musici minder last van elkaars geluid hebben. Bouwkundige aanpassingen bij verbouw of nieuwbouw. Op het moment dat een verbouwing of nieuwbouw speelt, is het van groot belang geluid en de bescherming tegen hoge geluidsdruk serieus mee te nemen in de plannen. Enerzijds gaat het daarbij om de plaats waar bepaalde voorzieningen komen (bijvoorbeeld bars afgeschermd of op andere positie), anderzijds en vooral om de manier waarop met bepaalde voorzieningen wordt omgegaan (bijvoorbeeld door gebruik van materialen die geluid niet weerkaatsen maar absorberen, het richten van het geluid naar de bezoeker en niet naar de bar). Gehoorbescherming Een opmerking vooraf Met als uitgangspunt een maximaal geluidsniveau van 105 dB(A) en een maximaal toelaatbaar geluidsniveau in de gehoorgang van 80 dB(A) over een achturige werkdag, is een overall demping nodig van 25 dB(A). #370056 Geluid Dit is het maximum wat op dit moment met gehoorbeschermers in de praktijk kan worden bereikt. Zorgvuldige selectie is dus geboden. Met het invoeren van het begrip “dagdosis” is een belangrijke maatregel ook simpelweg minder uren in de gebieden met hoge geluidsdruk te verblijven. In het geval dat de muziek inderdaad als gemiddeld volume 105 dB(A) heeft, moet de gehoorbescherming dus minimaal gemiddeld 20 dB(A) dempen. Beschikbaarstelling en gebruik van gehoorbeschermingsmiddelen Zorg ervoor dat goede oordoppen worden verschaft die passen bij de werkzaamheden. En als je een goed product neemt, laat dan ook goed de maat nemen en zorg voor de correcte filters. Zorg ervoor dat de gehoorbescherming gedragen wordt al voordat de luide volumes beginnen. Volg de gebruiksaanwijzing die bij de doppen hoort met betrekking tot dragen, vervangen en schoonhouden. Standaard oordoppen Er zijn allerlei modellen goedkope oordoppen via bouwmarkten of groothandels te verkrijgen. Voordelen zijn: • goedkoop in aanschaf • makkelijk te gebruiken • makkelijk bij je te hebben • comfortabeler dan grote “koptelefoondempers”. Nadelen zijn: • ze worden door sommigen opvallend, “lelijk” gevonden • de demping is niet evenredig over de diverse frequentiebanden • de demping is vaak niet voldoende voor toepassing bij de geluidsniveaus die bij pop- en dancemuziek voorkomen • occlusie, oftewel zoveel demping dat alleen doffe geluiden overblijven • duur op lange termijn (doordat je ze niet kan hergebruiken). Op maat gemaakte oordoppen met een filter (otoplastieken) Voordelen zijn: • het filter dat in de otoplastiek wordt aangebracht kan worden aangepast aan de werkzaamheden • gelijke demping over alle frequenties is mogelijk • de mogelijkheid voor aansluiting communicatiemiddelen (b.v. portofoon) • onopvallend • goedkoop op lange termijn. Nadelen zijn: • ze moeten per persoon worden aangemeten • ze zijn duurder in aanschaf. Tussenoplossing: standaard voorgevormde oordop met mogelijkheid van verschillende filters. Deze hebben een vorm die bij de meeste mensen voldoende resultaat oplevert. Voordelen zijn: • ze zijn wel vaker te gebruiken • ze zijn minder duur dan doppen op maat #370056 Geluid • ze hoeven niet op maat te worden gemaakt, dus makkelijker in voorraad te houden voor een organisatie. Nadelen zijn: • ze zijn duurder dan de standaard oordoppen • het frequentiebereik waarop gedempt wordt is minder nauwkeurig te bepalen dan bij doppen op maat. In–ear monitors Hierbij kan sprake zijn van een oordop op maat met een speaker erin; dat is het enige type dat mede kan dienen als gehoorbescherming. Goedkopere systemen hebben een universeel passend oorspeakertje, meer zoals bij een walkmankoptelefoon. De demping tegen ander geluid is bij dit laatste type minder, wat kan betekenen dat het monitor-geluid te hard wordt gezet. Als de doppen goed zitten kan het volume van het speakertje beperkt blijven. Voordelen zijn: • het is een mooie oplossing voor muzikanten; • ze beschermen goed tegen podiumgeluid en geven alleen de wenselijke geluiden door. Nadelen zijn: • de hoge prijs van het systeem, inclusief draadloze zenders en ontvangers; • het kan fout worden gebruikt (te hoog volume uit de speakertjes); • standaard modellen bieden geen bescherming tegen hard geluid. Demper buiten het oor (oorkappen) Hiernaast bestaat natuurlijk nog de gehoorbescherming door middel van de “koptelefoonvormige” demper. Die wordt bij industrieel geluid vaak toegepast (denk aan gebruik bij machines). Voordelen zijn: • goedkoop • goede types geven goede demping • makkelijk snel op en af te zetten • minder het occlusie-effect. Nadelen zijn: • zwaarder, je merkt er meer van • ongelijke demping over de verschillende frequentiebanden, dus ongeschikt voor muziektoepassingen als je goed wilt blijven horen. Handige tips bij gehoorbescherming Ten aanzien van het dragen van gehoorbescherming moeten wat negatieve reacties in positieve acties worden omgezet. “Oordopjes zien er toch niet uit?” Dan draag je toch “onzichtbare”. Er bestaan allerlei types die nauwelijks zichtbaar zijn en wel prima geluid dempen. “Als ik gehoorbescherming draag, kan ik mijn werk niet meer doen.” De muzikant: als je een oordop of in-ear draagt, wordt de akoestische werking van het oor veranderd. Sommige moderne oordoppen kunnen hier aardig mee omgaan. Steeds meer musici gaan prima om met in-ear monitors. #370056 Geluid De Front of house (FOH)-geluidsmixer: voor deze vakmensen stellen wij nadrukkelijk dat het al dan niet dragen van gehoorbescherming een (hun) eigen keuze is. Deze persoon bewaakt de kwaliteit van het geluid en het volume richting het publiek en mag dus niet gedwongen worden oordoppen te dragen, omdat dan de geluidsdruk naar het publiek te hoog kan worden. De monitormixer: ook voor deze vakmensen stellen wij nadrukkelijk dat het al dan niet dragen van gehoorbescherming een (hun) eigen keuze is. Deze persoon bewaakt de kwaliteit van het geluid en het volume richting de optredende artiesten/ muzikanten en mag dus niet gedwongen worden oordoppen te dragen, omdat dan de geluidsdruk naar deze artiesten te hoog kan worden. De horecamedewerker meldt vaak: “oordopjes, dan kan ik mijn klant niet verstaan”. In de praktijk blijkt het werken met een goede oordop juist prima te gaan. Er zijn allerlei oordopjes die een prima spraakverstaanbaarheid mogelijk maken. En de klant blijft toch proberen boven het “lawaai” uit te komen, zodat het verstaan van die klant mogelijk blijft. Let erop dat de gebruikte systemen niet juist een hoge geluidsdruk op de oren veroorzaken! Dus het in-ear systeem niet te hard zetten en de portofoon met een luidsprekertje in de otoplastiek ook begrenzen qua volume. Voortgezet onderwijs Theorie-, vak- en praktijklokaal Akoestiek Beschrijving norm In het lokaal speelt de akoestiek een belangrijke rol, aangezien bij een slechte akoestiek de docent of te luid moet spreken, of last heeft van nagalm. Minimumeisen Akoestisch comfort De bouw en inrichting van het lokaal en de installaties is zodanig uitgevoerd dat tenminste voldaan kan worden aan het basisprogramma van eisen ‘Frisse scholen’ klasse C (acceptabel) van SenterNovem Het voldoen aan het basisprogramma van eisen ‘Frisse scholen’’ klasse C heeft een verplichtend karakter voor: Nieuwe gebouwen met onderwijsactiviteiten waarvoor de bouwvergunning is aangevraagd op of na 01-01-2010. Te renoveren gebouwen met onderwijsactiviteiten waar een interne verbouwing van de theorielokalen plaatsvindt waarvoor een bouwvergunning nodig is én die is aangevraagd op of na 01-01-2010. #370056 Geluid Het voldoen aan het basisprogramma van eisen ‘Frisse scholen’’ klasse C is niet verplichtend voor: Nieuwe gebouwen met onderwijsactiviteiten waarvoor de bouwvergunning is aangevraagd voor 01-01-2010. Te renoveren gebouwen met onderwijsactiviteiten waar een interne verbouwing van de theorielokalen plaatsvindt waarvoor een bouwvergunning nodig is én die is aangevraagd voor 01-01-2010. Bestaande gebouwen. Daar waar in deze drie laatstgenoemde situaties sprake is van te slechte akoestiek, maakt de werkgever een plan van aanpak om aan deze norm te voldoen. Het plan van aanpak geeft aan welke maatregelen getroffen zullen worden om de arbeidsomstandigheden te verbeteren en de termijn waarop deze maatregelen worden getroffen. Bron Arboscan-VO 12.1 Handreiking Nieuwe Frisse scholen, deel II Standaard technisch Programma van eisen, SenterNovem, Utrecht, sept. 2008 Wensen Een beter prestatieniveau (niveau A ‘ zeer goed’ of niveau B ’goed’) is te adviseren Tips Lawaai van buiten het lokaal kan men tegenhouden door isolatie van de wanden, gevel, deuren (goed sluitend maken!) en voorkomen van kieren. Lawaai in het lokaal kan men door absorberende maatregelen verminderen. Zachte materialen op de vloer, aan de wanden en aan het plafond (geluidabsorberende plafondtegels) absorberen het geluid Schoolsoort VMBO, PRO, HAVO-VWO, GYM, SG Waterbouw Hier treft u in eerste instantie aan wat in het Arbobesluit is geregeld. Deze paragraaf gaat dus over de geluidsniveaus op de werkvloer en hoe werknemers hiertegen te beschermen. In hoofdstuk 14.5 "Geluidsemissies" gaat het over geluidscontouren op bepaalde afstand van de geluidsbron. Schadelijk en hinderlijk geluid Geluid is van onschatbare waarde voor onze communicatie. Spraak, muziek, maar ook waarschuwingen zijn mogelijk dank zij geluid. Geluid wat we doorgaans bestempelen als ‘lawaai’ kan zowel schadelijk als onveilig zijn. Op de werkplek in het algemeen, maar aan boord van schepen in het bijzonder, heeft #370056 Geluid de overheid grenzen gesteld aan de heersende geluidsniveaus. Op schepen wordt niet alleen gewerkt, maar moet de bemanning ook kunnen eten, rusten of slapen. De toegestane geluidsniveaus in deze accommodaties zijn veel lager. N.b. Voor de Binnenvaart zijn de normen voor het geluid in de verschillende ruimten aan boord vastgelegd in de volgende artikelen van bijlage II van het Binnenschepenbesluit: BsB bijlage II art. 2.06 lid 7, 3,15, 11.02 lid 4 en 11.21 [ men komt via aanklikken van dit artikel bij BSB art. 1, daarna doorklikken naar bijlage II en scrollen naar genoemde artikelen] Gehoorbescherming In gevallen waarin de dagelijkse blootstelling aan lawaai hoger is dan 80 dB(A) of de piekgeluidsdruk hoger is dan 112 Pa, worden aan de werknemers passende, naar behoren aangemeten, individuele gehoorbeschermers ter beschikking gesteld. De individuele gehoorbeschermers voorkomen het risico van gehoorgangbeschadiging of brengen dit risico tot een minium terug. De eisen m.b.t. de demping via de gehoorbescherming zijn aangegeven onder de maatregelen [zie Beleidsregel 6.8 lid 7]. Tabel met verschillende typen gehoorbeschermers en bijbehorende demping [indien goed passend] Gehoorbeschermingsmiddel Demping Oorproppen 10-15 dB(A) Otoplastieken [individueel aangemeten oordoppen] 15-25 dB(A) Oorkappen [oorschelpen aan hoofdbeugel] 15-30 dB(A) Tabel met een indicatie van welk type gehoorbeschermer bij welk lawaaiexpositieniveau te gebruiken Gehoorbeschermingsmiddel Lawaaiexpositieniveau in dB(A) 80-90 90-95 95-100 100-110 Oorproppen ++ + Otoplastieken ++ ++ ++ + Oorkappen ++ ++ ++ ++ ++ Kan zeker worden gedragen + Kan eventueel worden gedragen Kan niet worden gedragen In het algemeen zegt de Arbowet dat zodra er een verstrekplicht is van pbm’s voor de werkgevers er tevens een draagplicht van pbm’s voor de werknemer is. Voor geluid is daarop een uitzondering gemaakt. Zie onderstaande tabel: #370056 Geluid Tabel met indicatie van blootstelling aan lawaai en acties m.b.t. gehoorbescherming blootstelling aan lawaai dagdosis boven 80 dB(A) of piekgeluidsdruk boven 112 Pa dagdosis tot 85 dB(A) of piekgeluidsdruk tot 140 Pa dagdosis vanaf 85 dB(A) of piekgeluidsdruk vanaf 140 Pa Verplichting verstrekplicht pbm gehoor vrijwillige draagplicht pbm gehoor absolute draagplicht pbm gehoor Geluidzones De gebieden waar de dagelijkse blootstelling aan lawaai hoger kan zijn dan 85 dB(A) of de piekgeluidsdruk hoger kan zijn dan 140 Pa moeten als zones zijn gemarkeerd, zowel met gebodsborden (draagplicht) als met markeringslijnen. #370056
