- Scholieren.com
advertisement
Werken en leven 1.1 1860-1900 NL is een ander land geworden door industrialisatie. - Voedingsmiddelen - Textiel - Metaalfabrieken 1850 spoorwegen werden aangelegd 1.2 1903 grote spoorweg staking SDAP Sociaal Democratische Arbeiders Partij 2.1 1848 liberalen aan de macht Liberalen (meer voor de rijken) - Liberalen wouden vrijheid. Burgers moesten zich zo min mogelijk aan regels houden en overheid moest zich minder bemoeien met de mensen. Socialisten (meer voor de armen) - Ze wouden gelijkheid, volgens hun moet de overheid zich juist bezig houden met de bevolking. Er voor zorgen dat de welvaart gelijk blijft. - Eerste socialistische leider Ferdinand Domela Nieuwenhuis. Confessionelen (rooms-katholieke en protestanten) - Zij waren de tegen standers van de Liberalen en Socialisten. Ze waren bang dat het geloof van de arbeiders weg zou gaan als ze voor de Socialisten zouden kiezen. 1878 Abraham kuijper richt een partij op : Anti-Revolutionaire Partij (ARP) Verzuiling ieder geloof, bijv. katholieken hadden eigen kranten, radio’s, tv-programma’s. Pacificatie liberalen steunden de confessionelen in de schoolstrijd. Christelijke scholen werden vanaf nu gesubsidieerd, confessionelen steunden de liberalen met het verkrijgen van het algemeen kiesrecht. Rond 1900 Eerste feministische golf van Aletta Jacobs. 1917 vrouwen passief kiesrecht § 1.1 Oorzaken 1e wereldoorlog - Grote spanning tussen verschillende Europese landen - Rond 1900 was er vijandschap tussen Frankrijk en Duitsland. Gevolg Frans-Duitse oorlog van 1870 tot 1871 - Voor 1870 was er geen Duitse rijk, iedereen woonde verspreid over de hele wereld - De Duitsers wonnen van Frankrijk en Elzas – Lotharingen hand veel grondstoffen met name ijzererts en steenkool - Duitsland kreeg ook problemen met Engeland en Rusland - Engeland besloeg 1/6e deel van de aarde - Frankrijk en kleinere Europese landen bezaten gebieden is Azië en Afrika - Kolonies leverden grondstoffen op en plekken voor fabrieken - Honderden jaren hoorde Balkan (Zuidoost-Europa) bij het Ottomaanse rijk. Er kwam nationalisme, Grieken, Roemenen, Bulgaren en Serven wouden zelfstandigheid. - Turkije raakte Bosnië en Hercegovina kwijt, die werd in bezit genomen door O-H § 1.2 Welke bondgenootschappen stonden tegenover elkaar? - 1879 Duitsland vormde samen met O-H een bondgenootschap - In 1882 kwam Italië daar ook bij Centralen - Duitsland - Oostenrijk – Hongarije - Italië - 1894 sloten Rusland en Frankrijk een verdrag om elkaar te helpen tijdens oorlogen - 1904 werd het verdrag ondertekend door Engeland en Frankrijk later (1907) komt Rusland hier ook bij - 1904/5 Rusland was in oorlog met Japan Triple Entente - Rusland - Engeland - Frankrijk - De bondgenootschap was een van de oorzaken van de WO1 want als een met een in oorlog komt, is de rest verplicht mee te doen Militarisme grote bewonderringen voor het leger Wapenwedloop als een land bezig is met op bouwen van wapens/leger § 1.3 Welke gebeurtenis leidde tot het uitbreken van de WO1 - Duitsland was bezig met een plan. Eerst Frankrijk aanvallen, daarna Rusland. - De Oostenrijkse troonopvolger Frans Ferdinand bracht een bezoekje aan Sarajevo. Tijdens dat bezoekje werd hij en zijn vrouw dood geschoten. 28-05-1914 - Carvillo Princip (O-H) verklaarde oorlog aan Servië 1 Verklaring O-H oorlog aan Servië 2 Russen steunen Servië, door oorlogsverklaring aan O-H (broederschap met volk van Servië) 3 Duitsers steunden O-H, door oorlogsverklaring aan de Russen 4 Frankrijk steunt Rusland en Servië (wraak voor Duitsland) 5 Engeland steunt Rusland en Servië 4-08-1914 vielen de Duitsers aan - Duitsland trok via België naar Frankrijk. De aanval op België was voor Engeland een reden om de oorlog te verklaren aan Duitsland. Engeland wilde geen Duitse heerschappij aan de Noordzee. - Alles liep gesmeerd, de Fransen konden ze niet verslaan. - Westfront vocht Duitsland tegen Frankrijk en Engeland - Oostfront vocht Duitsland tegen Rusland § 2.1 Hoe werd de eerste wereldoorlog gevoerd? Loopgraven diepe greppels, die soldaten hadden uit gegraven om een beetje beschut te zitten. - Generaals gaven steeds opnieuw de opdracht om massale aanvallen te voeren en de loopgraven van de vijand in te nemen, maar dat leidde tot grote verliezen, keer op keer 1915 Russen hadden een tekort aan alles, geweren, kogels, kanonnen en granaten, kleding, voedsel, medische zorg en vooral goede legeraanvoerders 1914 Italië is overgestapt naar de triple entente Verschrikkelijke Duitse uitvindingen gifgas en de vlammenwerper 1916 de eerste tank verscheen, een Engelse uitvinding § 2.2 Welke gevolgen had de eerste wereldoorlog voor soldaten en burgers? - Alle mannen van 18 tot 50 werden op geroepen voor ’t leger - Voor de oorlog (1914) was er economische vrijheid, maar tussen 1914 – 1918 moesten alle fabrieken overschakelen naar wapenproductie - Door de oorlog werden vrouwen gelijkwaardiger aan mannen, mannen vochten en verouwen namen al hun werk over Propaganda beïnvloeden van het publiek opinie, om jou mening voor te leggen. ( posters, radio, film(bios) en krant. Censuur de feiten veranderen of expres weg laten van dingen § 2.3 Hoe kwam een einde aan de eerste wereldoorlog? - De Engelsen zorgden ervoor dat Duitsland een handelsbelemmering kreeg 1917 Duitse leger had weinig kogels en granaten, de bevolking leed honger 1917 VS besloot mee te doen, Rusland trok zich terug 1918 Lenin sloot aparte vrede uit met Duitsland 11-11-1918 wapenstilstand § 3.1 - Duitsland liet Nederland met rust waardoor Nederland neutraal kon blijven. Toch mobiliseerde Nederland de soldaten. Door neutraal te blijven heeft Nederland veel mensen levens bespaard. § 3.2 - De blokkade van de Engelsen had ook invloed op de Nederlanders. Nederland heeft weinig grondstoffen dus kon die niks omdat de zee geblokkeerd was, ze konden ook niks kopen van Duitsland want dat zou dan “samenwerken”, vaak hebben de Duitse onderzeeërs tien tallen Nederlandse schepen tot zinken gebracht. Ook hebben Engelsen de Nederlandse schepen soms in genomen - De hongersnood en te korten werden zo erg dat bedrijven moesten sluiten. Er was werkloosheid. Mensen hadden geen geld meer, boeren moesten gaan en peulvruchten gaan verbouwen. De overheid nam deze dan met een de vaste bedrag in beslag. Ook kregen mensen distributie bonnen. § 3.3 - Veel Belgen waren naar Nederland gevlucht, de Nederlanders gaven de Belgen onderdak, zo hielpen ze elkaar, tot de Belgen weer rond 1917/18 naar huis konden. § 1.1 Wat werd er in de vrede van Versailles geregeld? - Engeland, Frankrijk, Italië en VS kwamen bij elkaar in het Franse Versailles. Zij waren de winnaars van de 1e wereldoorlog. Ze wilden voorkomen dat Duitsland dit nog een keer zouden doen. Vrede van Versailles : - Duitsland moest een grootbedrag aan goud betalen om de oorlogsschade te herstellen. - Duitsland moest gebieden afstaan - Duitsland moest zijn koloniën afgeven - Het Duitse leger mocht niet groter zijn dan 100 000 man - Duitsland kreeg de schuld van de oorlog - Er mogen geen Duitse soldaten dichtbij de grens van Frankrijk en België komen. Het Rijnland. § 1.2 Hoe werd in Duitsland gereageerd op de Vrede van Versailles? 1918 Duitse communisten wouden de macht grijpen, de regering kon dat voorkomen. 1919 volksvertegenwoordiging. Duitsland werd een parlementaire democratie SPD Socialistische Partij Duitsland. Uit eindelijk werd ‘t Republiek van Weimar met 2 andere partijen. - Duitsland moest herstelbetaling betalen, maar dat lukte niet. Met de ondertekening van de vrede van Versailles was er officieel een einde gekomen aan de oorlog § 1.3 Waarom gingen landen samenwerken in de Volkenbond? - De Volkenbond werd opgericht door Woodrow Winson. Volgens hem was dit belangrijk om de vrede te bewaren. Een groot aantal landen werden lid. De senaat, de Amerikaanse volksvertegenwoordiging wilde er niks van weten. Omdat de VS er niet in zat, verzwakte de Volkenbond behoorlijk. - De Volkenbond was niet erg succesvol, ze konden de 2e wereldoorlog niet voorkomen. Ze werden op geheven. - De Volkenbond kan als een voorloper van de Verenigde Naties worden gezien § 2.1 Waarom brak in 1929 een wereldwijde economische crisis uit? 1919 Duitsland moet herstelbetalingen doen. N.a.v. de Vrede van Versailles. 1923 het lukt Duitsland niet meer om aan de herstelbetaling te vol doen. Ze besluiten extra geld te gaan drukken gevolg inflatie. (waarde vermindering van het geld) 1923 de Fransen besluiten om naar het Ruhrgebied te trekken en waardevolle grondstoffen in beslag te nemen. 1924 VS is bereid om Duitsland geld te lenen voor de opbouw van de economie en herstelbetaling. (1924 tot 1929 loopt dit goed) 1929 wereld economie stort in, Grote beurscrash op de New Yorkse beurs Wallstreet. 1929 gevolg van Duitsland, doordat ’t geleende geld terug betaald moest worden, stortte de economie in Duitsland in. bedrijven moesten sluiten. extreme werkloosheid. § 2.2 Welk gevolg had de economische crisis voor Duitsland? Opkomst van het nationaal socialisme. Direct na de WO1 wordt er een partij opgericht die DAP heet. Hitler wordt hier lid van, n.a.v. een toespraak die hij houd, wordt hij gevraagd actief mee te doen in de partij. 1921 kom de NS voor de DAP NSDAP Nationaal Socialistische Duitse Arbeiders Partij 1923 de NSDAP probeert de macht over te nemen in Beieren (deelstaat). De poging mislukt. En staat bekend onder de naam “Bierkeller Putch”. Dit is op illegale wijze gedaan. Hitler krijgt 5 jaar celstraf, maar hij zit maar 1 jaar uit. In de cel schrijft hij een boek “Mein Kampf” (Mijn strijd) 1923/30 NSDAP, Landelijk een kleine part. Na 1930 groeit de partij enorm. Tijdens de Beurscrash/economische crisis. 1930/33 bij de verkiezingen van 1933 komt de NSDAP aan de macht en Hitler wordt bond kanselier (premier) 43,9% van de zetels. De 1e wet die ze hadden ingevoerd was : Het verbond op alle politieke partijen, behalve de NSDAP, alleen de NSDAP regeert. Duitsland veranderd in een dictatuur. § 2.3 - Nederland was niet voorbereid op de crisis en dacht dat het wel zou mee vallen. Veel mensen werden werkloos en kregen steunuitkering, maar dat hielp niet echt. Als je werkloos was moest je elke dag gaan stempelen. Verschaffingsprojecten die werden opgericht zodat werklozen toch aan het werk zouden gaan Aanpassingspolitiek de regering hielp alleen als de nood erg hoog was - Corlijn dacht dat de crisis wel over zou gaan. Volgens hem was ’t veel belangrijker om Nederland neutraal te houden in de volgende oorlog. Extreme politieke partijen hadden niet veel invloed in Nederland. Nederland bleef democartisch. § 3.1 Welke ideeën hadden nationaal socialisten? De belangrijkste ideeen van de NSDAP waren : - Een democratie - Duitsland wilde een grotere rijk - Weg met de Joden (antisemitisme) Rassenleer de nazi’s verdeelde de mensheid in hogere en lagere rassen. Duitsers stonden boven aan, helemaal onderaan stonden de Joden. Vermengingen van rassen zou leiden tot verzwakking. De hogere rassen hadden het recht om de lagere rassen te verwijderen. (Homo’s, zigeuners, gehandicapten, Joden) - Italië had ongeveer de zelfde ideeën als Duitsland. Ze waren Fascisten (extreem nationalistisch) - In die tijd was Mussolini de baas in Italië De grootste verschil tussen Italië en Duitsland was - Geen Jodenhaat - Geen rassenleer 1922 Fascisten kwamen aan de macht in Italië § 3.2 Hoe kwamen de nazi’s aan de macht - Hitler beloofde allemaal dingen, geen werkloosheid meer etc. de meeste Duitsers waren het met hem eens. 1933 NSDAP grootste partij in Duitsland. Met 43,9% van de zetels. - Hij zorgde er voor dat de Duitse Tweede Kamer een nieuwe wet aan nam. Alleen de NSDAP mocht blijven bestaan Duitsland werd een dictatuur - Via radio, film, kranten en tijdschriften werden de ideeën van de nazi’s verspreid SA & SS speciale afdeling waar je werd opgesloten als je een andere mening had, of Joods of zigeuner was. Je werd dan door de SS of SA van de straat geplukt. § 4.1 Wat zijn kenmerken van een totalitaire staat? - Nadat de nazi’s in 1933 aan de macht kwamen begonnen ze gelijk met het opbouwen van en totalitaire staat. Kenmerken van een totalitaire staat - Er is gelijkschakeling - Dictatuur - Indoctrinatie - Rechten van de mens tellen niet meer - Alles moet gaan zoals de bazen (nazi’s) dat willen § 4.2 Hoe was het leven in nazi-Duitsland - De nazi’s beloofden veel, maar er kwam niks van terecht. Want alles ging naar het leger. De nazi’s zeiden dat het de schuld van de Joden was dat het niet beter werd. Vrouwen werden ontslagen om moeder te worden. Ze kregen hier bij leningen (kinderbijslag). Leraren moesten beloven dat ze de nazi-ideeën aan de kinderen zouden leren. Gestapo (Geheime Staatspolitie) had als taak politieke tegenstanders oppakken. Je kon dat ook belanden in een concentratiekamp. Joseph Goebbels Minister van propaganda § 4.3 Wat betekende nazidictatuur voor Joden? Neurenbergse rassenwet - Je mag als een Duitser niet met een Jood trouwen - Je mag geen relaties hebben met Joden - Je mocht als Jood geen vrouwelijke Duitsers in dienst hebben 1938 Kristallnacht - Joodse mensen en hun bezittingen werden die nacht aangevallen. Winkels werden geplunderd, synagogen in brand gestoken. Joodse mensen mishandeld of vermoord. - Na dit gingen veel Joden vluchten, maar dat leverde vaak ook niet veel op. Ze werden - botweg weg gestuurd omdat die landen zelf ook in een crisis zaten. WO2 1938 Sudetenland (deel van Tsjecho-Slowakije, Duitsland eist die plek) en Oostenrijk kwamen bij Duitsland zonder oorlog. Maart 1939 Tsjecho-Slowakije komt ook bij Duitsland zonder oorlog. 24 augustus 1939 sluit Duitsland een niet-aanvalsverdrag met Rusland. Molotov-Ribbentrap verdrag (onstabiel verdrag. Hitler haat communisten). Nationaal socialisten tegen de communisten. 1 september 1939 inval Polen door de Duitsers. West voor Duitsland Oost voor Rusland (USSR) 3 september 1939 Frankrijk en Engeland verklaren de oorlog aan Duitsland. (geen militaire hulp) Biltzkrieg snelle opmars van het Duitse leger. April – juni 1940 April Denenmarken en Noorwegen (Zweden is neutraal) Mei Duitsland valt Nederland, België, Luxemburg aan. Engeland staat er alleen voor. Duitsers vallen Engeland aan vanuit de lucht. the Battle of Britian. 22 juni 1941 Duitsland valt Rusland binnen. Duitsers creëerden hierdoor een 2 fronten. Later worden het er 3. Oost, West, Zuid – front. 7 december 1914 Japan valt Pearl Harbor (Hawaii) aan. Japan, Duitsland, Italië zijn bondgenoten daardoor verklaren de Amerikanen oorlog aan alle 3 de landen. WO2 verloop Ommekeer geallieerden winnen stukken land. 1942 slag om Stalingrad (Rusland) 1942 Slag om El-Alamein (Noord-Afrika) D-day 6 juni 1944 WO2 in Nederland 10 mei 1940 Duitsers vallen aan in Nederland 14 mei 1940 Duitsers bombarderen Rotterdam. Na de bombardement geeft Nederland zich direct over. In het najaar 1944 wordt Zuid-Nederland bevrijd (Brabant/Limburg). Door een mislukte veldslag in Arnhem (operation-Market Gardon) Noorden het noorden wordt pas in mei 1945 bevrijd gevolg hongerwinter. Einde van de WO2 begin van de koude oorlog. In februari (4-11) in 1945 komen de 3 leiders Churchill, Rosevelt en Stalin om o.a. de toekomst van Europa te bespreken. Conferentie Jalta Hier ontstaan voor het eerst de tegenstelingen tussen USA(westen) en USSR(oosten). Welke landen komen onder welke invloedsfeer te staan. VS - Democratische samenleving - Kapitalisme - Vrije markt - Privé bezit - Overheid heeft weinig invloed op de markt - België - Nederland - Luxemburg - Frankrijk - Italië - Groot-Brittannië - Griekenland - Spanje - Portugal - West-Duitsland USSR - 1 partij stelsel, dictatuur - Communisme - Planeconomie - Alles is in handen van de staat - Overheid beslist alles - Polen - Hongarije - Roemenië - Bulgarije - Oost-Duitsland Joegoslavië had een status aparte ze waren communistisch maar ze stonden niet onder de invloed van de USSR of VS Wat betekend het begrip : “Koude Oorlog” Het is een conflict waarin twee partijen bewapend tegen over elkaar staan, maar niet tot een werkelijke oorlog overgaan. Paragraaf 2 Internationale organisatie VN Verenigde Naties (26 juni 1945) VN is op volger van de Volkenbond die bestond tijdens de interbellum. Momenteel heeft de VN 193 (leden) landen. Algemene vergadering (soort parlement) daar worden besluiten genomen maar die zijn niet bindend. De veiligheidsraad heeft 5 parlement leden : China, Rusland, Rusland, VS, Groot-Brittannië, Frankrijk 10 niet-parlement leden, die voor 2 jaar zitting nemen. Internationale organisaties. Vervolg het ontstaan van samenwerkingen in Europa na de WO2 Europa raakt de leidende positie in de wereld kwijt. Om een rol van betekenis te blijven spelen moeten ze gaan samen werken. 1952 EGKS is opgericht. Voorloper van uiteindelijke EU( E.E.G.) De 1e lidstaten Nederland, België, Luxemburg, Frankrijk, West-Duitsland, Italië (EGKS) Paragraaf 4 JFK John Fitzgerald Kennedy Was de president van VS in 1960. 22-11-1963 werd hij vermoord in de stad Dallas (Texas) Om de moord van JFK blijven vele onopgeloste vragen, zoals ‘was het een conspiracy (samenzwering) Paragraaf 5 Israël en het midden oosten (blz 102/105) Israël tijdens de Romeinse tijd hebben de Romeinen de joden verdreven van hun land, nadat ze in opstand waren gekomen. Deze verdrijving word ook wel ‘Diaspora’ genoemd. (70 na Chr.) Na de WO1 krijgt Engeland zeggenschap over het gebied dat we Israël noemen. (±1920). In 1915 beloven ze achter een nieuwe Arabische staat zullen hebben in Palestina (Israël). In die zelfde tijd beloofd minister Belfaur (Buitenlandse zaken) aan de Zionisten dat in het gebied Israël(Palestina) een Joodse staat mag worden gesticht. Zionisten Joden die alles hadden om een Joodse staat te stichten. 1918 David Ben Goerion sticht de staat Israël, hij word volledig gesteund door WestEuropa en de VS Direct na de oprichting ontstaat het eerste conflict tussen Israël en de Arabische buren. 1. 1948 oorlog n.a.v. stichting 2. 1948 – 1967 6 daagse oorlog 3. 1967 – 1973 Jom Kippoer oorlog Camp David akkoorden vrede Egypte – Israël (bron 28/104) 6.1 Staatskundige veranderingen in EU sinds 1989 - Een wording van Duitsland (oost en west samen) - Uit een vallen van Tsjecho-Slowakije (Tsjechië en Slowakije) - Uit een vallen van Sovjet Unie (USSR) In o.a. Rusland, Oekraïne, Wit Rusland, Estland, Letland, Litouwen, Kazachstan - Uit een vallen van Joegoslavië Kroatië, Slovenië, Servië, Macedonië, Montenegro, Kosovo Tijdens de periode tussen 1918 en 2001 wordt ook wel gezegd dat de VS de enige overgebleven wereldmacht is. Maar na 2001 weten we dat het anders is gelopen, wegens de terreur aanslag op de Twin Towers in New York. Deze aanslag worden gepleegd door fundamentalistische moslims, die in het westerse kapitalisme een groot vijand zien. Paragraaf 1 : bron 5,6,8,9 Paragraaf 2 : goed droog nemen.
