antwoorden - jaargang 4 - nr. 10

antwoorden - jaargang 4 - nr. 10
6 juni 2006 / De ANW-quiz is een initiatief van De Praktijk en wordt geschreven door De Praktijk i.s.m. NEMO. De quiz wordt maandelijks gratis verstuurd naar de abonnees en daarnaast verspreid via www.praktijk.nu, www.kennisnet.nl, www.kennislink.nl, www.stepnet.nl en www.e-NEMO.nl. Bovendien vindt u op noorderlicht.vpro.nl van ieder nummer een
online versie. De quiz wordt mede mogelijk gemaakt door financiële bijdragen van VPRO, Teleac/NOT, Universiteit van Amsterdam en Technische Universiteit Delft. De Praktijk is als
enige verantwoordelijk voor de inhoud van de ANW-quiz, en volstrekt onafhankelijk in onderwerpkeuze, formulering en verwijzing.
WK voetbal komt eraan
1. Wat is daarvan het beoogde voordeel?
b. De bal wijkt minder af van zijn baan.
De vlakken zijn in een soort propellervorm
gemaakt, waardoor de bal ronder is. Bovendien
heeft de bal minder naden. Hoe ronder de bal,
des te rechter de baan. Ook het materiaal is
belangrijk; er is bij de nieuwe bal gekozen voor
polyurethaanhars. Dat neemt veel minder vocht
op dan leer en heeft hele goed elastische eigenschappen. De spelers van Real Madrid hebben
al geoefend met de nieuwe bal en zeggen dat ze
erg onder de indruk zijn.
http://www.nos.nl/wk2006
http://www.kennislink.nl/web/show?id=151925
Overstromingen in Suriname
2. Hoe groot is het overstroomde gebied?
c. ongeveer zo groot als Nederland
Suriname is bijna vier keer zo groot als Nederland. Lake Brokopondo, een stuwmeer midden
in het land, is zo groot als de provincie Utrecht.
Door de regenval steeg het water in het meer
met een meter. Vier rivieren traden buiten hun
oevers en overstroomden 175 dorpen. Het is
nog steeds regenseizoen in Suriname, dus de
problemen zijn waarschijnlijk nog niet voorbij.
http://www.minbuza.nl/default.asp?CMS_ITEM
=2BD18A4C38574830939BE6FBB840D5EFX1
X55133X87
http://www.giro797.nl/nl-NL/Content.aspx?type=
content&id=595
Meer gehoorschade bij jongeren
3. Welk onderdeel van het gehoor gaat dan kapot?
d. trilhaartjes in het slakkenhuis
Trillingen komen via je oorschelp je gehoorgang binnen en laten het trommelvlies trillen.
Via de gehoorbeentjes komt de trilling bij
het slakkenhuis terecht. Een vloeistof in het
slakkenhuis laat de trilhaartjes bewegen, die signalen doorgeven via de gehoorzenuw naar de
hersenen. Door een bepaalde tijd bloot te staan
aan te harde muziek kunnen trilhaartjes in het
slakkenhuis afbreken. Dat is blijvend.
http://www.nu.nl/news/742505/83/Steeds_
meer_jongeren_hebben_gehoorapparaat_
nodig.html
http://www.oorcheck.nl/
Ring of Fire
4. Wat wordt er in dit plaatje aangegeven?
b. Het gebied waar 90% van alle aardbevingen
op aarde plaatsvindt.
Ook vinden er heel veel vulkaanuitbarstingen
plaats in deze Ring of Fire. Dit komt omdat in
dit gebied delen van de aardkorst tegen elkaar
botsen. Java ligt op de Ring of Fire. In de Ring
of Fire is bijna geen streek te vinden die in de
afgelopen 50 jaar niet getroffen is door een
zware aardbeving.
http://www.nos.nl/nos/artikelen/2006/05/art0000
01C68122C612F355.html
http://earthquake.usgs.gov/learning/glossary.ph
p?term=Ring%20of%20Fire
Merapi barst uit
5. Waardoor ontstaat er dan een vulkaan?
d. Door het water dat met de oceanische plaat
meekomt, smelt het gesteente in de aardkorst.
Java ligt in de Ring of Fire (zie vraag 3), op de
grens van de Euraziatische en de Indo-Australische plaat. Als de oceanische plaat onder
de continentale plaat komt, wordt er ook
water meegenomen. Normaal is de druk in de
aarde zo hoog, dat gesteente niet vloeibaar kan
worden. Als er water bijkomt, kan dat wel. In
dit vloeibare gesteente, magma, komen ook
gassen vrij, waardoor alles omhoog gestuwd
wordt.
http://www.nu.nl/news/741909/84/Merapi_
actiever_na_beving_(video).html
http://www.geology.sdsu.edu/how_volcanoes_
work/
Exoplaneet in de leefbare zone
6. Wat betekent dit?
c. Er kan stromend water zijn op de planeet.
De ‘leefbare zone’ betekent het gebied rond een
ster waar de temperatuur tussen de 0 en 100
graden Celsius ligt. De benaming is gebaseerd
op het idee dat voor het ontstaan van leven
stromend water heel belangrijk is. Op aarde
is dat inderdaad zo geweest, maar daarmee
is natuurlijk niet gezegd dat dat universeel is.
Toch zoekt men naar exoplaneten met stromend
water, omdat de kansen daar groter lijken.
http://www.planet.nl/planet/show/id=434392/
contentid=713870
dat gelegd is door een andere soort. De kip die
daar uit kwam was pas de eerste echte kip.
http://www.kennislink.nl/web/show?id=93465
http://www.planet.nl/planet/show/id=434614/
contentid=716247/sc=38d6c0
KNMI voorspelt klimaat
7. Wat gebeurt er in ieder geval met de neerslag?
b. De winters worden natter.
In alle scenario’s van het KNMI neemt de
neerslag in de winter toe. Ook gaat het vaker
heel hard en lang regenen. Of het ook natter
wordt in de zomer, hangt af van de wind. Als
de luchtstromingen niet veranderen, gaat het
ook in de zomer meer regenen, maar als ze juist
wel veranderen, neemt de neerslaghoeveelheid
’s zomers juist af. De scenario’s voorspellen ook
een stijging van de zeespiegel van 15 tot 35 centimeter. Overigens zien scenario’s van anderen
er vaak weer heel anders uit; klimaatscenario’s
zijn van zoveel factoren afhankelijk, dat een
eenduidige voorspelling niet te geven is.
http://noorderlicht.vpro.nl/knmi_scenario’s
http://www.knmi.nl/klimaatscenarios/
Poolzee was ooit subtropisch
8. Hoe warm is onze eigen Noordzee in de zomer
gemiddeld?
b. 17 graden
De Middellandse Zee is in juli gemiddeld 22
graden, met uitschieters naar boven. De poolzee
was dus 55 miljoen jaar geleden net zo warm:
subtropisch. De natuurlijke toename van broeikasgassen toentertijd, is ongeveer gelijk aan de
toename die wij bereiken als we alle fossiele
brandstoffen opgebruiken. De onderzoekers
zeggen daarom dat we een grotere temperatuurstijging moeten verwachten dan meestal
voorspeld wordt.
http://www.cnn.com/2006/TECH/science/05/26/
chicken.egg/
Explosies in chemische fabiek
10. Welke bewering over ammoniak is NIET waar?
d. In de natuur kan ammoniak leiden tot een
minder zure bodem en afname van algengroei.
Teveel ammoniak in het milieu heeft twee schadelijke effecten. Ten eerste wordt ammoniak in
de grond omgezet in salpeterzuur. Deze verzuring richt schade aan in bos- en natuurgebieden.
Ammoniak kan verder een overdaad aan voedingsstoffen veroorzaken, waardoor bijvoorbeeld de algengroei in water explosief toeneemt.
Dit kan ervoor zorgen dat waterplanten verdwijnen. De overige beweringen kloppen.
http://www.brandweer.nl/cms/show/id=49090/
contentid=68377
http://nl.wikipedia.org/wiki/Ammoniak
Rectificatie: in vraag 5 van de vorige quiz
beweerden we ten onrechte dat de Hubble rumtetelescoop zijn vijftiende verjaardag vierde. Het
moet zestiende zijn. Ook de link bij het antwoord
verwijst naar een oud nieuwsbericht. Afgezien
van de leeftijd, klopt de vraag.
http://noorderlicht.vpro.nl/tropische_poolzee
http://www.mumm.ac.be/NL/NorthSea/facts.php
De kip of het ei?
9. Wat was het argument van de bioloog?
a. Een kip verandert genetisch niet tijdens zijn
leven en moet dus eerst ei geweest zijn.
De bioloog legde tijdens het debat uit dat een
individu tijdens zijn leven niet genetisch veranderd kan zijn. De overgang van niet-kip naar
kip moet dus voor het ei hebben plaatsgevonden. De eerste kip heeft in een kippenei gezeten
© 2001/2006 De Praktijk, natuurwetenschappelijk onderwijs