Overhoring: “Leven als christen: een roepingsverhaal”
advertisement
Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Leven als christen: een roepingsverhaal 1 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Inhoudstabel Leven als christen: een roepingsverhaal 1. Voorziene thema’s 3 2. De leerlijn 3 3. Terreindoelen uit het leerplan 3 4. Ingrediënten uit het leerplan 4 5. Lesdoelstellingen 4 6. Lesinhoud 4 6.1. Christen zijn in een onchristelijke wereld, nu? 1. Wie wil nu nog in de scouts? 4 2. Geloof of kerk in crisis? 5 3. De voetwassing van Jezus 7 6.2. Christen worden met Paulus 1. Beknopte beschrijving van het leven van Paulus 11 2. De Fillipenzenbrief. 13 7. Bijlagen 24 2 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Leven als christen: een roepingsverhaal Tweede jaar van de derde graag ASO 1. Voorziene thema’s (gespreid over 3 lessen) 1. Christen zijn in een onchristelijke wereld, nu? 2. Christen worden met Paulus 3. Evaluatiemoment (extra) 2. De leerlijn1 In het leerplan van 6ASO zijn er twee terreinen: Leven als christen. Communicatie van zin(vragen). 3. Terreindoel uit het leerplan Leven als christen Beginsituatie: Jongeren hebben weinig of geen ervaring van wat een geloofsgemeenschap kan betekenen. In die zin beseffen ze ook niet hoe Bijbel en een christelijke levensstijl zin hebben voor wie gelooft. Christelijk geloven wordt door velen gelijkgesteld met de zondagspraktijk en instemmen met de officiële kerkelijke standpunten die men uit de media verneemt. De jongeren die op gelovig vlak een thuis gevonden hebben, zoeken naar woord en weerbaarheid voor hun engagement.2 3.5.1.4. Door bespreking op het spoor komen hoe een christen het dagelijks bestaan ervaart als gave en opgave. 1 2 Leerplan rooms-katholieke godsdienst voor het secundair onderwijs in Vlaanderen, Licap, 49. Leerplan rooms-katholieke godsdienst voor het secundair onderwijs in Vlaanderen, Licap, 121. 3 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker 4. Ingrediënten uit het leerplan De geloofsgemeenschap (kerk) is geroepen deze geest van dankbare aanvaarding te brengen tot bij ons vandaag: Joh 17, 20-26. De Godsliefde als opgave au sérieux nemen op beschouwende wijze bv. gebed, mystiek. De Godsliefde au sérieux nemen via actieve inzet. 5. Lesdoelstellingen Christen zijn in een onchristelijke wereld, nu? Inzien dat het voor christenen vandaag de dag niet eenvoudig is om zich te uiten als gelovige. Verwoorden dat christenen hun kwaliteiten beleven als gaven van God. Aantonen dat de geloofsgemeenschap ook nu nog een belangrijke taak van verkondiging heeft. Kunnen uitleggen waarom de voetwassing zo belangrijk is om te begrijpen hoe Christus een voorbeeld gaf in naastenliefde. Christen worden met Paulus. Met behulp van een kaart Filippi kunnen situeren. De Filippenzenbrief kunnen gebruiken om aan te tonen wat volgens Paulus de kern van het christelijk (samen)leven is. Verwoorden waarom christenen vandaag de dag nog altijd belangrijk kunnen zijn in een onchristelijke wereld. Een kritische houding kunnen aannemen tegenover de organisatie van christelijke gemeenschappen vandaag de dag. Kunnen aantonen waarom het christelijk leven moet gezien worden als een roepingsverhaal. 6. Lesinhoud 6.1. Christen zijn in een onchristelijke wereld, nu? Lesimpuls: De leerlingen blijven bij aanvang van de les in het ongewisse over de lesinhoud. Aan de hand van een opdracht over de identificatie van jongeren met jeugdbewegingen zetten we een stap richting de vraag wat het vandaag de dag betekent om christen te zijn. We beperken ons eerder tot onze westerse geseculariseerde maatschappij. 1. Wie wil nu nog in de scouts? Opdracht 1 In de zomer van 2009 publiceerden enkele prominente kranten dat jeugdbewegingen het moeilijk hebben om leidinggevende figuren te vinden voor hun zondagactiviteiten. Uit de website van Chiro 4 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Vlaanderen blijkt dat de volgende externe factoren ervoor zorgen dat jeugdbewegingen het moeilijk kunnen krijgen in de toekomst:3 vrij negatieve visie op jongeren en hun inzet vrije (zon)dagen niet willen opgeven chirojongeren niet dezelfde motivatie en inzet als huidige leiders leden zoeken steeds meer andere hobby’s multimedia: kinderen minder behoefte om buiten te spelen genoeg individualistische tijdverdrijfmogelijkheden vergrijzing De leerling trachten in de eerste opdracht enkele oorzaken op te sommen van het gebrek aan leidinggevenden in jeugdbewegingen. Hoe komt het dat jongeren zich steeds minder associëren met jeugdbewegingen? Vervolgens krijgen de leerlingen per twee even tijd om initiatieven te bedenken hoe jongeren te stimuleren om zich belangeloos in te zetten voor jeugdbewegingen. Op de website www.allesoverjeugd.be vind je enkele voorbeelden van initiatieven. Een voorbeeld van de Chiro Dolfijn, een jeugdbeweging die werkt in de Seefhoek, een multiculturele wijk in Antwerpen Noord:4 Volgens Ellen Hendriks, contactpersoon van de groep, is persoonlijk contact in de buurt het belangrijkst. “Mensen moeten ons bezig zien tijdens een activiteit, horen op een buurtfeest, ontmoeten aan een kraampje in de wijk,…” vertelt ze. “Het helpt uiteraard om onze oproep via verschillende media nog te versterken. Zo is een oproep via de stadskrant, lokale radio, websites handig meegenomen om de zoektocht onder de aandacht te blijven brengen. Op onze posters kwamen er een tweetal nieuwe leiders af,” verduidelijkt Ellen. Momenteel heeft de groep een zestal leid(st)ers. Een stadswerker/groepsondersteuner van Chirojeugd en de jeugddienst geven de groep tips om blijven te rekruteren en te zoeken naar nieuwe gemotiveerde leiding. 2. Geloof of kerk in crisis? Na deze denkoefening kan de titel van de les op bord geschreven worden: christen zijn in een onchristelijke wereld, nu? Opdracht 2 Als we de oefening met de jeugdbewegingen doortrekken naar onze parochiegemeenschappen dan valt het op dat ook hier problemen zijn wat betreft het aantal leden. In de kerken komen steeds minder mensen bijeen, er is een gebrek aan priesters, binnen de parochies zijn er ook onderlinge conflicten, er wordt minder aan ziekenzorg gedaan, een negatief beeld door de media …. Kortom het mag duidelijk zijn dat de katholieke kerk in het westen een crisis meemaakt. De leerlingen krijgen nu de opdracht om enkele oorzaken van deze crisis te benoemen. We maken hier een onderscheid tussen externe en interne oorzaken. De leerkracht zet de woorden in twee kolommen op het bord. Nadien wordt aan de leerlingen gevraagd wat de opdeling zou kunnen zijn. 3 4 http://www.chiro.be/info-voor-leiding/participatie/inspraakmomenten/palaver/voor-altijd http://www.allesoverjeugd.be/nieuws/jgdbwgng-zkt-ldng 5 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Extern: -media Intern: -‘wereldloos’ worden -individualistische samenleving -weinig praktiserend -verleden van (gewelddadige) godsdiensten -alles en iedereen is christelijk -zwakke dragende figuren -niet meer vanuit de lijdende -subsidies dienaar -cultuur -geloven zonder kerk -opkomst Islam Opdracht 3 Een oplossing die door velen wordt voorgesteld is een modernisering van de kerk. Houdt dit echter een dieper geloof in? In Amerika, Australië en zelfs in Nederland worden meer en meer megakerken uit de grond gestampt waar gemiddeld meer dan 2000 mensen bijeenkomen. In opdracht 3 lezen de leerlingen een artikel over megakerken in de VS. De bedoeling is om tot inzicht te komen dat ondanks de vele moderniseringen: pop/rockconcerten, mutlimedia, reclame, … toch een groot gebrek aan belangeloze inzet blijkt te zijn. Uit een onderzoek van Het Hartford Institute for Religion uit Connecticut, een onderzoek onder 25.000 Amerikanen die vorig jaar een megakerk bezochten, blijkt dat de gemiddelde leeftijd van een bezoeker van een megakerk op 40 ligt, tegen 53 van andere protestantse kerken. Ook trekt een megakerk meer alleenstaanden. Hoewel megakerken mensen stimuleren om niet alleen de diensten te bezoeken, lukt het vaak niet om kerkgangers in te zetten voor andere activiteiten. Uit het onderzoek blijkt dat 45 procent van de ondervraagden niet of nauwelijks actief is. Bijna een derde levert nauwelijks of geen financiële bijdrage.56 Indien er tijd over is of je zoekt een alternatief voor het lezen van het artikel bestaan er ook verschillende filmpjes van bijeenkomsten in megakerken. Een mooi voorbeeld is het nummer Break Free, van de band Hillsong United in Miami, gezongen tijdens een massaopkomst.7 Deze band brengt stevige rocksongs met diep gelovige teksten als basis. De hedendaagse profeet Enzo Bianchi ziet de bedreiging van de kerk als een opportuniteit: ‘De kerk is vrijer als ze gegijzeld is, dan wanneer ze zich installeert in een regime van christenheid’.8 Deze uitspraak dient kort toegelicht te worden: wanneer het christendom ‘arm’ is, functioneert het des te 5 http://www.trouw.nl/tr/nl/4716/Christendom/article/detail/3325528/2012/10/03/Nu-inNederland-de-hipste-megakerk-van-dit-moment.dhtml 6 In bijlage 1 vind je nog extra artikels over megakerken. 7 https://hillsong.com/nl/united/ 8 BIANCHI, Enzo, Vivre, c'est le Christ: La Lettre aux Philippiens, Mediaspaul Editions, 2007, 37. 6 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker beter. De eerste christengemeenschappen zijn ontstaan in een periode van brutale vervolgingen. Toch zijn de ‘volgers van de weg’ uitgegroeid tot één van de toonaangevende godsdiensten. Een bijeenkomst van duizenden mensen garandeert nog niet de belangeloze inzet van de aanwezigen voor de minder bedeelden. Het evangelie is een sterke boodschap die eeuwen lang heeft stand gehouden en ook wel stand zal houden. De voortgang van het evangelie zal eerder bij christenen zelf stokken. Die pijnlijke vaststelling doet G. Lohfink: ‘Bij veel christenen zou het helemaal geen ingreep in hun leven betekenen wanneer zij op een dag zouden beslissen vanaf morgen niet meer te bidden, de volgende zondag niet meer naar de kerk te gaan en voor de volgende termijn het kerkelijk blad op te zeggen. Hun leven zou nog volgens precies dezelfde maatschappelijke regels, normen, gedragspatronen en idealen verlopen als voorheen. Niets zou veranderen. En juist omdat hun geloof ook daarvoor al wereldloos en daarom zonder gevolgen, eigenlijk van geen belang was. Het was, strikt genomen, zelfs geen geloof meer. Waar het geloof werkelijk geloof is, kan het niet alleen maar aan de rand van het leven plaats hebben.’9 Aan de hand van de cartoon moeten de leerlingen in staat zijn om de uitspraak van Lofhink betreffende de wereldloosheid van het geloof te kunnen plaatsen. 3. De voetwassing van Jezus Opdracht 4 De voetwassing van Jezus Vóór het Laatste Avondmaal begint, maakt Jezus duidelijk dat iedereen elkaar altijd ten dienste moet staan en bereid moet zijn elkaar hun liefde te betonen 'tot het uiterste'. Of je nu heel belangrijk bent of juist heel gewoon. Dat maakt voor God helemaal niks uit. Iedereen moet elkaar helpen. Altijd. Jezus laat zien hoe het eigenlijk zou moeten. Hij gaat zelf op zijn knieën zitten en wast de voeten van zijn leerlingen. Die steigeren eerst, want voeten wassen was slavenwerk en gold als vernederend. Jezus was toch hun rabbi, hun meester! Maar dan wel een meester, zo blijkt maar weer eens, die de dingen op hun kop weet te zetten. Meesters worden helpers, van de knechten worden de voeten gewassen.10 Met behulp van de tekst uit Johannes over de voetwassing moeten de leerlingen tot het inzicht komen dat Jezus gekomen is om te dienen. Hij is de lijdende dienaar die voor de mensen zal sterven. 9 LOFHINK, G., Heeft God de kerk nodig? Over de theologie van het volk van God, Carmelitana-Gent, 2001, 338339. 10 http://www.kerknet.be/microsite/WitteDonderdag/content.php?ID=19887 7 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Deze act van liefde vraagt dat volgelingen die in Zijn naam willen leven deze dienstbaarheid moeten doortrekken. Johannes 17, 1-20: 1 Het was kort voor het pesachfeest. Jezus wist dat zijn tijd gekomen was en dat hij uit de wereld terug zou keren naar de Vader. Hij had de mensen die hem in de wereld toebehoorden lief, en zijn liefde voor hen zou tot het uiterste gaan. 2 Jezus en zijn leerlingen hielden een maaltijd. De duivel had intussen Judas, de zoon van Simon Iskariot, ertoe aangezet Jezus te verraden. 3 Jezus, die wist dat de Vader hem alle macht had gegeven, dat hij van God was gekomen en weer naar God terug zou gaan, 4 stond tijdens de maaltijd op. Hij legde zijn bovenkleed af, sloeg een linnen doek om 5 en goot water in een waskom. Hij begon de voeten van zijn leerlingen te wassen en droogde ze af met de doek die hij omgeslagen had. 6 Toen hij bij Simon Petrus kwam, zei deze: ‘U wilt toch niet mijn voeten wassen, Heer?’ 7 Jezus antwoordde: ‘Wat ik doe, begrijp je nu nog niet, maar later zul je het wel begrijpen.’ 8 ‘O nee,’ zei Petrus, ‘míjn voeten zult u niet wassen, nooit!’ Maar toen Jezus zei: ‘Als ik ze niet mag wassen, kun je niet bij mij horen,’ 9 antwoordde hij: ‘Heer, dan niet alleen mijn voeten, maar ook mijn handen en mijn hoofd!’ 10 Hierop zei Jezus: ‘Wie gebaad heeft hoeft alleen nog zijn voeten te wassen, hij is al helemaal rein. Jullie zijn dus rein – maar niet allemaal.’ 11 Hij wist namelijk wie hem zou verraden, daarom zei hij dat ze niet allemaal rein waren. 12 Toen hij hun voeten gewassen had, deed hij zijn bovenkleed aan en ging weer naar zijn plaats. ‘Begrijpen jullie wat ik gedaan heb?’ vroeg hij. 13 ‘Jullie zeggen altijd “meester” en “Heer” tegen mij, en terecht, want dat ben ik ook. 14 Als ik, jullie Heer en jullie meester, je voeten gewassen heb, moet je ook elkaars voeten wassen. 15 Ik heb een voorbeeld gegeven; wat ik voor jullie heb gedaan, moeten jullie ook doen. 16 Waarachtig, ik verzeker jullie: een slaaf is niet meer dan zijn meester, en een afgezant niet meer dan wie hem zendt. 17 Je zult gelukkig zijn als je dit niet alleen begrijpt, maar er ook naar handelt. 18 Ik doel niet op jullie allemaal: ik weet wie ik heb uitgekozen. Wat in de Schrift staat zal in vervulling gaan: “Hij die at van mijn brood heeft zich tegen mij gekeerd.” 19 Ik zeg het jullie nu al, voor het gaat gebeuren; wanneer het dan gebeurt, zullen jullie geloven dat ik het ben. 20 Ik verzeker jullie: wie iemand ontvangt die door mij gezonden is ontvangt mij, en wie mij ontvangt ontvangt hem die mij gezonden heeft.’ 8 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Tijdens de viering van het Laatste Avondmaal in een gevangenis voor jonge delinquenten, heeft Paus Franciscus, vooraleer de voeten te wassen van een 12-tal jongeren, voor de vuist weg volgende homilie gegeven.11 Dit is aangrijpend. Jezus wast de voeten van zijn leerlingen. Petrus snapt er niets van. Hij weigert, maar Jezus legt het hem uit. Het is Jezus, God die dit gedaan heeft, en het is Hij zelf die dit uitlegt aan zijn leerlingen. “Snappen jullie wat ik voor jullie heb gedaan. Jullie noemen mij “leraar” en “meester” en dat doen jullie terecht, want dat ben ik ook. Indien dus Ik, de Meester en de Leraar, jullie de voeten heb gewassen, dienen jullie ook elkaar de voeten te wassen. Ik heb jullie een voorbeeld gegeven om na te volgen. Zodanig dat jullie voor elkaar dienen te doen wat Ik voor jullie heb gedaan.” Het is het voorbeeld dat onze Heer zelf gesteld heeft. Het is belangrijk voor Hem om hun voeten te wassen. Immers, diegene onder ons die het hoogst geplaatst is moet zich ten dienste stellen van de anderen. Dit is een symbool. Het is een teken – het feit dat ik jullie voeten was betekent dat ik ten dienste sta van jullie. En dat geldt ook voor ons, onder elkaar, ook al moeten we niet elke dag mekaars voeten wassen. Wat betekent dit dan? Dat we mekaar moeten helpen. Soms zou ik kwaad willen worden op iemand. Maar het is beter dit te laten overwaaien. En als diezelfde persoon mij om een gunst vraagt, dan dien ik die te verlenen! Help mekaar. Dit is het wat Jezus ons leert. Dit is het wat ik doe. En ik doe het met mijn hart. Ik doe dit met mijn hart omdat het mijn plicht is. Als een priester en bisschop moet ik jullie dienen. Maar het is een plicht die voortkomt uit mijn hart en het is een plicht waarvan ik houd. Ik doe dit graag omdat het de Heer is die mij dit geleerd heeft. Maar ook jullie moeten ons en mekaar helpen, altijd. En door mekaar te helpen zullen we ook goed doen voor mekaar. Nu zullen we overgaan tot de ceremonie van de voetwassing. Elk van ons moet zich nu de vraag stellen: ben ik echt bereid om anderen te helpen. Denk daar maar even over na. Denk eraan dat dit teken de streling is van Christus. Het is enkel maar hiervoor dat Jezus gekomen is: om ons te dienen, om ons te helpen. De daad van Franciscus wekte bij heel wat volgers verbazing op. Het teken dat hij hier stelt wordt des te mooier als je ook beseft dat de delinquenten geen christenen zijn. De verbazing van de vrouw op de achtergrond spreekt voor zich. Ook voor de leerlingen zal dit een bevreemdend beeld zijn. Om de foto nog meer kracht bij te zetten is het ook mogelijk om een filmfragment te tonen van de wassing. De eerste betekenis van de voetenwassing door Jezus is die van de lijdende dienaar die volledig ten dienste staat van ons. Franciscus verwoordt het goed door te zeggen dat elke meerdere een mindere moet worden wanneer hij in contact treedt met zijn naaste. Zijn wij wel bereid om anderen te helpen zoals Jezus en Franciscus ons hier voorhouden? In Exodus 30 vinden we sporen terug van een tweede betekenis van de voetwassing. Het betreft de rituele reinheid. In dit fragment krijgt Mozes van God de taak om een wasbekken tussen de ontmoetingstent en het altaar te plaatsen. Aäron en zijn zonen moeten daar telkens hun handen en voeten in wassen vooraleer zij het heiligdom mogen betreden. Denken we hier ook aan rituele reinigingen in andere godsdiensten, bvb de Islam. Bij het Johannesevangelie neemt Jezus de taak op zich om onze voeten te wassen. De voetwassing van Jezus krijgt in Joh. 13 naast een voorbeeldige betekenis ook een overdrachtelijke betekenis. Het is ook een illustratie van zijn reiniging. Want Jezus geeft het begrip reiniging of zuivering een heel nieuwe inhoud. Voortaan is een reiniging of zuivering door de cultische handelingen van de priester niet meer voldoende. De mens kan alleen rein en 11 http://nikolaassintobin.blogspot.be/2013/03/de-streling-van-jezus-homilie-van-paus.html 9 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker zuiver voor God worden door de liefde van Jezus die tot het uiterste zal gaan. “Jullie zijn rein door de woorden die Ik tot jullie heb gesproken”. Rein is hier: zuiver en heilig voor God. De leerlingen krijgen een afbeelding van voeten in het zand en moeten hiermee de tweede betekenis, die van reinheid, kunnen opsporen. Ze krijgen hiervoor enkele sleutelwoorden die kunnen helpen. Wanneer men een bad neemt in zee is men proper, maar wanneer we het strand oplopen zijn onze voeten alweer vuil. De doop die christenen krijgen reinigt hen wel in een spirituele zin, maar we blijven met beide voeten in de wereld staan. We worden voortdurend geconfronteerd met onze eigen zonden die als vuil aan onze voeten kleven. Ondanks onze tekortkomingen moeten we begrijpen dat Jezus/God ons eindeloos lief heeft. In ons onaf zijn komt Hij ons juist tegemoet. Dat gevoel van geliefd te worden zonder voorwaarden sterkt een christen! Exodus 30, 17-21. 17 De HEER zei tegen Mozes: 18 ‘Maak een bronzen wasbekken op een bronzen onderstel, voor de wassingen. Zet het tussen de ontmoetingstent en het altaar en doe er water in. 19 Met dit water moeten Aäron en zijn zonen hun handen en hun voeten wassen. 20 Ze moeten dit doen voordat ze de ontmoetingstent binnengaan, anders zullen ze sterven. Ook wanneer ze dienst gaan doen bij het altaar en de HEER een offer gaan brengen, 21 moeten ze hun handen en hun voeten wassen, anders zullen ze sterven. Deze bepaling blijft voor altijd van kracht voor Aäron en zijn nakomelingen, voor alle komende generaties.’ Alternatief: Midden oktober 2013 verscheen bij uitgeverij Halewijn de Nederlandse vertaling van Catholique Anonyme van de Franse TV-producer Thierry Bizot onder de titel De onbekende gelovige. Naar aanleiding van de boekverstelling op 17 oktober 2013 was Thierry Bizot te gast in het bisdom Gent. Bizot, een bekende Franse televisieproducent en auteur, vertelt het merkwaardige verhaal van de ommekeer die in zijn leven plaatsvond nadat hij een catechese bijwoonde. Zijn boek 'Catholique anonyme' beschrijft dit kantelmoment in zijn leven; soms humoristisch, soms ernstig, maar altijd authentiek en eerlijk. Het boek, verfilmd door zijn vrouw, werd op korte tijd een bestseller. Bizot kwam naar Drongen om er de Nederlandse vertaling voor te stellen.12 Het is mogelijk om met de leerlingen een samenvatting van de boekvoorstelling van Bizot te zien. Het fragment zelf duurt 8 min. Hierover kunnen vervolgens een aantal vragen in de klasgroep gegooid worden. Wat betekent Jezus voor Bizot? Alle vormen van liefde die hij kan benoemen vervat in één persoon Welke vier symptonen van liefde voor God onderscheidt Bizot? 12 Sereniteit: we zoeken allemaal naar liefde, ook naar liefde met God. Bemind worden door God (is voor hem Jezus) geeft hem rust, kalmte. Het relativeert veel problemen die je op je weg tegen komt. http://www.youtube.com/watch?v=zg5X91wdgkk&feature=youtu.be 10 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Vreugde: Je bemind voelen verschaft vreugde (=geluk). Welwillendheid: Je zoekt vooral naar het goede in mensen. Het doet deugd om het goede te doen. Nederigheid: Is even ongrijpbaar als een stuk zeep. Het woord van Jezus wordt door Bizot gezien als de eerste schat van het katholicisme. Welke is de tweede? Wij zelf. De kerk is geen eigendom van de paus, bisschoppen, priesters, … Ze behoort hen evenveel toe als ons. Naast deze inzichten circuleert er ook nog een filmpje van +- 16 min waarin Thierry Bizot getuigt over zijn bekering. 11 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker 6.2. Christen worden met Paulus. Om te weten te komen wat het kan betekenen om christen te zijn kijken we in deze les specifiek naar één van de eerste christengemeenschappen te Filippi onder de apostel Paulus. Het is opvallend hoe snel het christendom is gegroeid van een vervolgde ‘sekte’ naar een wereldgodsdienst. We mogen niet vergeten dat deze geschiedenis is begonnen met kleine gemeenschappen in een wereld waarin het niet vanzelfsprekend was om de boodschap van Jezus te verkondigen. Enkele vragen die belangrijk zijn in deze les: Hoe verhoudt de Romeinse samenleving in de eerste eeuwen van het christendom zich met onze moderne samenleving? Zijn er gelijkenissen terug te vinden? Wat was er zo bijzonder aan de christelijke gemeenschap te Filippi? In welke mate is er een andere invulling van het christendom door onze parochies vandaag? Lesimpuls: De leerlingen krijgen het schilderij La Mulata van Diego Velazquez, tussen 1620 en 1622 geschilderd, te zien. In dit kunstwerk is een zwarte dienstmeid te zien die met haar dagelijkse routine bezig is. Wie goed kijkt ziet links bovenaan een schilderij hangen met een tafereel uit het Laatste Avondmaal afgebeeld. Het lijkt alsof de dienstmeid haast hoort wat er gezegd wordt door Jezus. Ze voelt zich aangetrokken tot het tafereel. We zouden hier kunnen aannemen dat de meid niet is opgegroeid in een christelijk milieu, maar haar meesters wel. Het Woord wordt hier als verlossend weergegeven door Velazquez. Het bevrijdende van het evangelie komt hier dus sterk naar voren.13 Opdracht 1 De leerlingen moeten eerst alles beschrijven wat ze zien op het schilderij. Vervolgens is het belangrijk om samen tot de vraag te komen waarom ze haar hoofd licht wendt naar de afbeelding van het Laatste Avondmaal. Net als bij de dienstmeid in het schilderij van Velazquez wekte het evangelie verwondering en zelfs fascinatie op in de Romeinse wereld in de eerste eeuwen na de dood van Jezus. Tertullianus citeert rond 200 heidense tijdgenoten die over christenen opmerkten “Zie hoe ze elkaar liefhebben!” en juist daarom geboeid raakten door deze groepering.14 1. Beknopte beschrijving van het leven van Paulus. Het verhaal van de verspreiding van het christendom in de eerste eeuw na Christus, is nauw verbonden met de levensloop van Paulus, de voormalige christenvervolger die op dramatische wijze tot het geloof werd geroepen. Er is weinig bekend over de handelingen van de andere apostelen of over de manier waarop het christendom Egypte bereikte of het Oosten voorbij de grenzen van het Romeinse rijk. Paulus’ niet-aflatende inspanningen ter verspreiding van het geloof zijn op levendige 13 Zie bijlage 2 voor het schilderij. VAN BELLE, Dieter, “Zie hoe ze elkaar liefhebben!” Over broederlijkheid in de kerkgemeenschap, Dekenale conferentietekst, 2. 14 12 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker wijze vastgelegd in de Handelingen en in de brieven die hij aan nieuwe christelijke gemeenschappen schreef. Hij maakte langdurige en verre missiereizen die hem, volgens de overlevering, uiteindelijk naar de hoofdstad van het keizerrijk voerden, naar Rome. De leerlingen krijgen in hun cursus één kaart met de missiereizen van Paulus.15 Paulus’ levensloop wordt klassiek als volgt geschetst: Ca. 5-10: geboorte, dus een iets jongere tijdgenoot van Jezus. Van Tarsus naar Jeruzalem (als kind of als jongeman?), een rabbijnenopleiding Ca. 33-34: ‘bekering’, verblijf in woestijn (Arabië) en in Damascus (3 jaar) Ca. 36-7: kort bezoek aan Jeruzalem. Langdurig verblijf in Tarsus Ca. 44-45: Met Barnabas naar Antiochië Ca. 45-49: eerste missiereis. Paulus richt zich eerst tot de joden in de diaspora. Wanneer deze weigeren, richt hij zich resoluut tot alle mensen, van welk volk, ras of natie ook. Ca. 48-49: apostelconvent in Jeruzalem; dankzij Paulus komt er een grote doorbraak van het christendom naar de niet-joodse wereld. Ca. 50-53: tweede missiereis in Middellandse-Zeegebied. Ca. 53-59: de derde missiereis, ook collectereis genoemd. Geen reis van vele nieuwe stichtingen, maar van sterking en bevestiging van reeds bestaande kerken. Uit deze periode stamt het grootste deel van de paulinische briefwisselingen. Ca. 58: arrestatie van Paulus in Jeruzalem Ca. 58-60: gevangenschap te Caesarea Ca. 60-61: bewogen zeereis naar Rome Ca. 61: aankomst te Rome, vooreerst huisarrest (2 jaar), daarna? Ergens tussen 63 en 68: marteldood te Rome (allusies in Hnd 20, 22-24 en Tim 4, 6-8)16 Volgens J.R. Porter is een factor die sterk bijdroeg aan het succes van de christelijke zending de grote verscheidenheid aan religieuze overtuigingen en gebruiken in de Grieks-Romeinse wereld. Het officiële religieuze leven speelde zich vooral af rond de stadstempels die waren opgedragen aan de Olympische goden van de Grieken of hun Romeinse equivalenten. In veel provincies werd bovendien de keizer aanbeden, als teken van loyaliteit aan het Romeinse rijk. Rituelen werden publiekelijk uitgevoerd. Van een individuele beleving was nauwelijks sprake. Een beloofde plaats in het hiernamaals was ook niet aan de orde.17 Wat betreft de liefde voor de medemens kunnen we ook veronderstellen dat dit pover gesteld was in de tijd van Paulus. In de Romeinse samenleving gold een groot individualisme. Zo zijn de eerste zelfportretten bijvoorbeeld van Romeinse handen. Het ging bij die Romeinen niet om de een idee waarmee een bepaalde figuur geassocieerd werd - zoals dat voordien, onder andere bij Grieken en Egyptenaren het geval was - maar om de individuele persoon, als een uniek geval te midden van andere unieke gevallen. In Romeinen 13, 8-14 geeft Paulus aan de Romeinse christenen aan dat het hoog tijd is om de braspartijen, het overspel, de jaloezie en de ontucht achterwege te laten en zich toe te leggen op de liefde voor de ander.18 Uit deze briefwisseling kunnen we aannemen dat het individualisme een doorn in het oog is van Paulus. 15 Voor kaart met de missiereizen van Paulus zie bijlage 3. VAN BELLE, Dieter, Cursus Bijbel: Christen worden met Paulus, 2013, 7. 17 PORTER, J. R., Het geïllustreerde handboek van de Bijbel, Librero, 2011, 230. 18 8 Zijt niemand iets schuldig, dan elkander lief te hebben; want die den ander liefheeft, die heeft de wet vervuld. 9 Want dit: Gij zult geen overspel doen, gij zult niet doden, gij zult niet stelen, gij zult geen valse getuigenis geven, gij zult niet begeren; en zo er enig ander gebod is, wordt in dit woord als in een hoofdsom begrepen, namelijk in dit: Gij zult uw naaste liefhebben gelijk uzelven. 10 De liefde doet den naaste geen kwaad. Zo is dan de liefde de vervulling der wet. 16 13 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker 2. De Fillipenzenbrief. De keuze voor het gebruik van de Filippenzenbrief valt als volgt te verantwoorden: Hij is authentiek van Paulus: taal, stijl, thema’s en talrijke autobiografische gegevens wijzen in die richting. Een van de kortere brieven. Hij is warm, persoonlijk en vooral bemoedigend. De brief toont de mystieke binnenkant van geloven, zij het niet zonder ons te bevragen. Hij waarschuwt bijvoorbeeld voor kerkelijk activisme. Het gaat om “gemeenschap (koinôia) met het evangelie”, om “leven in Christus” en om vurige hoop op “de dag van Christus”. Over Filippi De stad werd gesticht in de 7e eeuw v Chr. en werd in de 4e eeuw v Chr. omgedoopt tot Filippi (naar Filippos II, vader van Alexander de Grote). In de 2e eeuw v. Chr. werd de provincie Macedonië deel van het Romeinse rijk. Filippi ligt langs de Via Egnatia: een weg van het Oosten (Byzantium) naar het Westen (Adriatische zee), dus van Europa naar Azië, met de mogelijkheid tot blokkage bij Filippi. Een vruchtbaar gebied, met goud-en zilvermijnen en in de nabijheid van een haven. Een welvarende stad dus. Sinds 42 v Chr. is Filippi een Romeinse kolonie. Een ‘mini-Rome’, want vele inwoners waren Romeinse burgers en oud-militairen. De politiek om een kolonie te bevolken met Romeinse burgers leverde een win-winsituatie op: Rome versterkte zijn aanwezigheid, grondloze burgers verwierven eigendom. De stad genoot het ius italicum en had een Romeins bestuur, burgers hadden er dezelfde rechten als de inwoners van ‘Italië’ en hoefden bvb geen grondbelasting te betalen. Kortom, Filippi was een Grieks-Romeinse stad waar het goed was om wonen. Paulus zal daar op zinspelen (oa. Fil 3,20). Over de christenen van Filippi De eerste ‘Europese’ parochie. Paulus start op de plaats waar joden zich voor de sabbat verzamelen. Toch lijkt de gemeente nadien vooral leden van Romeins-hellenistische afkomst te tellen. Paulus is er tijdens de derde zendingsreis minstens één keer, misschien twee keer teruggekeerd. 14 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker De stichter en zijn gemeente hadden een zwak voor elkaar. Er is een hechte band (vgl. Fil 1,5). Hij stelt aan de christenen van Korinte die van Filippi tot voorbeeld (vgl. 2 Kor 8,1-5). De christenen van Filippi hebben hem zelfs geldelijk mogen steunen. Neemt niet weg dat er, blijkens de brief, op het punt van de onderlinge eensgezindheid nog een en ander kan verbeteren.19 Opdracht 2 In deze tweede opdracht bekijken we de centrale passage uit de Filippenzenbrief van Paulus. Dit is het orgelpunt van zijn brief aan de gemeenschap die hij het nauwst aan zijn hart heeft gehouden. Paulus heeft deze brief in gevangenschap geschreven en beseft goed welk lot hem te wachten staat: de marteldood. Elementen die we uit de tekst zullen halen: - Eensgezindheid van gemeenschap Nederigheid Hoop op verlossing Leven vanuit de Geest De Nieuwe Bijbelvertaling Willibrordvertaling 1995 Het voorbeeld van Christus 2 2 Nu u door Christus zozeer bemoedigd wordt en liefdevol getroost, nu er onder u zo’n grote 1 1 Als dus vermaning in Christus en liefdevolle verbondenheid met de Geest is, zo veel ontferming en medelijden, bemoediging, gemeenschap van Geest, hartelijkheid en mededogen u iets zeggen, 2 maak mij dan volmaakt gelukkig door eensgezind te zijn, één in liefde, één in streven, 2 één van geest. uw saamhorigheid en eensgezindheid. 3 maak mijn vreugde dan volledig door uw eenheid van denken, uw eenheid in de liefde, Handel niet uit geldingsdrang of eigenwaan, 3 Geef niet toe aan partijzucht en ijdelheid, maar acht in alle bescheidenheid de ander belangrijker dan uzelf. maar beschouw in alle nederigheid de ander als hoger dan uzelf. 4 Heb niet alleen uw eigen belangen voor ogen, maar ook die van de ander. 4 5 Laat onder u de gezindheid heersen die Christus Jezus had. 5 Hij die de gestalte van God had, hield zijn gelijkheid aan God niet vast, 6 Laat niemand alleen zijn eigen belangen behartigen, maar ook die van de anderen. Die gezindheid moet onder u heersen die ook in Christus Jezus was: Hij die bestond in de gestalte van God heeft er zich niet aan willen vastklampen 6 gelijk aan God te zijn. 7 maar deed er afstand van. Hij nam de gestalte 7 aan van een slaaf en werd gelijk aan een mens. En als mens verschenen, Hij heeft zichzelf ontledigd en de gestalte van een slaaf aangenomen. Hij is aan de mensen gelijk geworden. En als mens verschenen 8 heeft hij zich vernederd en werd gehoorzaam 19 VAN BELLE, D., Christen worden met Paulus, 34-35. 8 15 heeft Hij zich vernederd; Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker tot in de dood – de dood aan het kruis. Hij werd gehoorzaam tot de dood, de dood aan een kruis. 9 Daarom heeft God hem hoog verheven en hem de naam geschonken die elke naam te boven gaat, Daarom ook heeft God Hem hoog verheven en Hem de naam verleend 9 die boven alle namen staat, 10 opdat in de naam van Jezus elke knie zich zal 10 opdat in de naam van Jezus buigen, in de hemel, op de aarde en onder de aarde, iedere knie zich zou buigen, in de hemel, op aarde en onder de aarde, en elke tong zal belijden: ‘Jezus Christus is Heer,’ tot eer van God, de Vader. 11 en iedere tong zou belijden tot eer van God, de Vader: 11 de Heer, dat is Jezus Christus. 12 Vasthouden aan het woord dat leven geeft Geliefde broeders en zusters, u bent altijd gehoorzaam geweest toen ik bij u was. Wees het des te meer nu ik niet bij u ben. Blijf u 12 inspannen voor uw redding, en doe dat in diep ontzag voor God, Daarom, geliefden, omdat u altijd naar mij geluisterd hebt, niet alleen in mijn aanwezigheid maar nog veel meer nu ik afwezig ben: bewerk uw redding met eerbied en ontzag. 13 want het is God die zowel het willen als het 13 handelen bij u teweegbrengt, omdat het hem behaagt. 14 Doe alles zonder morren en tegenspreken, 15 opdat u zuiver en smetteloos bent, God immers brengt in u zowel het willen als het doen tot stand, om zijn welgevallen te verwezenlijken. 14 15 Doe alles zonder morren of tegenspreken, zodat u onberispelijk en onschuldig bent, onberispelijke kinderen van God te midden van een verdorven en ontaarde generatie, onbesproken kinderen van God, te midden van een slinks en ontaard geslacht, waarin u waartussen u schittert als sterren aan de hemel. schittert als sterren in het heelal. 16 Houd daarbij vast aan het woord dat leven 16 Houd vast aan het woord dat leven geeft. brengt. Dan kan ik op de dag van Christus trots zijn omdat ik me niet voor niets heb Dan kan ik, als de dag van Christus komt, trots zijn omdat ik niet tevergeefs heb gelopen en ingespannen en afgemat. niet voor niets heb gezwoegd. 17 Ook al zou mijn bloed als een offer worden 17 uitgegoten, samen met het offer dat u brengt door de dienst van uw geloof, toch ben ik vol Maar ook al wordt mijn bloed geplengd bij de offerdienst van uw geloof, dan nog ben ik verheugd en wens ik u allen geluk. vreugde, samen met u allen. 18 Wees dus ook vol vreugde, samen met mij. 18 En u moet evengoed verheugd zijn en delen in mijn vreugde. Nu u door Christus zozeer bemoedigd wordt en liefdevol getroost, nu er onder u zo’n grote verbondenheid met de Geest is, zo veel ontferming en medelijden, 2 maak mij dan volmaakt gelukkig door eensgezind te zijn, één in liefde, één in streven, één van geest. 1 G.Lofhink zegt het volgende over de eensgezindheid: “alleen een volk van God dat zich heeft laten bijeenbrengen tot eenheid en eensgezindheid, zou de wereld kunnen overtuigen”20 20 VAN BELLE, D., Cursus Bijbel: Christen worden met Paulus, 55 16 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Eensgezindheid in een woordenboek: zonder onenigheid dezelfde denkbeelden en plannen koesteren. 3 Handel niet uit geldingsdrang of eigenwaan, maar acht in alle bescheidenheid de ander belangrijker dan uzelf. 4 Heb niet alleen uw eigen belangen voor ogen, maar ook die van de ander. Wat is het verband tussen de onderstaande afbeelding en verzen 3 en 4 uit deze tekst? In de vorige les is de voetenwassing aan bod gekomen. Jezus die zelf de voeten wast van zijn leerlingen. Voeten wassen was een slaafse handeling. Jezus hecht geen belang aan macht of aan zijn positie van rabbi. Hij neemt hier de houding van de mindere aan ten aanzien van zijn naaste. Ter info: Welke uitdaging stelt het belang van de dienstbaarheid aan parochies, communauteiten en andere christelijke organisaties? Enkele mogelijke aanzetten. Dat het kerkelijk ambt herontdekt wordt als een echt ministerium (dienstwerk). Dat ook niet-gewijden elke vorm van klerikalisme achter zich laten. Dat ieder engagement gezuiverd wordt van machtsuitoefening. Dat hoogbejaarden, zieken en gehandicapten de ereplaatsen innemen, dat de voeten gewassen worden van wie niet meer uit de voeten kan. Dat kinderen ontvangen worden in zijn naam. Dat de bloemenschikster op gelijke voet staat met de voorzitter van de kerkfabriek, …21 5 Laat onder u de gezindheid heersen die Christus Jezus had. 6 Hij die de gestalte van God had, hield zijn gelijkheid aan God niet vast, 7 maar deed er afstand van. Hij nam de gestalte aan van een slaaf en werd gelijk aan een mens. En als mens verschenen, 8 heeft hij zich vernederd en werd gehoorzaam tot in de dood – de dood aan het kruis. Daarom heeft God hem hoog verheven en hem de naam geschonken die elke naam te boven gaat, 9 opdat in de naam van Jezus elke knie zich zal buigen, in de hemel, op de aarde en onder de aarde, 10 21 VAN BELLE, D., “Zie hoe ze elkaar liefhebben!” Over broederlijkheid in de kerkgemeenschap, 2. 17 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker 11 en elke tong zal belijden: ‘Jezus Christus is Heer,’ tot eer van God, de Vader. Paulus onderbreekt zijn raadgevingen over het leven in de christengemeenschap met een hymne. Misschien heeft Paulus de tekst in een andere gemeente opgepikt en geeft hij ze nu door aan de Filippenzen. De hymne wordt vaak los van de brief geciteerd en daardoor verdwijnt op de achtergrond dat voor Paulus deze lofzang een charter is voor de gemeenschap van christenen. Het is de kern van zijn brief: wat betekent het (samen) te leven als christenen?22 Welke afbeelding past het best bij deze hymne? Leg uit waarom? - 22 VAN BELLE, D., Cursus Bijbel: Christen worden met Paulus, 55. 18 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Een sprookje van S. Kierkegaard over de koning en het volksmeisje: Een koning was tot over zijn oren verliefd op een boerenmeisje. Hij wou niets liever dan dat het beeldschone meisje met hem trouwde, maar zij zou uit vrije wil voor hem moeten kiezen. De koning had verschillende opties. Hij zou haar gewoon als koning kunnen vragen. Maar zou ze dan wel kiezen voor hem of voor het geld of uit angst…? Hij zou haar tot de adelstand kunnen verheffen zodat ze gelijken waren, maar dan zou het meisje gedwongen worden om haar leven ernstig te veranderen. Welke optie blijft er dan nog voor de koning over? De koning daalt af van zijn troon en wordt een gelijke met het meisje. Zo kan zij in vrijheid voor hem kiezen. In zijn verlangen om bij ons te zijn, is God in Jezus tot ons gekomen. Niet als een vermomde godenzoon, maar in de gedaante van een sterfelijke mens. Zie ook een fragment uit de tweede brief aan de Korintiërs. ‘Omwille van u is Hij arm geworden, terwijl Hij rijk was, opdat u rijk zou worden, door zijn armoede’ (2Kor 8,9). Als de Filippenzen de weg gaan van ‘ontlediging’ en van mekaar dienen, als ze voorbij rivaliteit en jaloezie geraken, dan geven ze een echo van de weg van Jezus. Wie kiest voor een leven in de Geest van Christus, kiest voor dezelfde ‘afdaling’, maar is niet zonder perspectief. 12 Geliefde broeders en zusters, u bent altijd gehoorzaam geweest toen ik bij u was. Wees het des te meer nu ik niet bij u ben. Blijf u inspannen voor uw redding, en doe dat in diep ontzag voor God, 13 want het is God die zowel het willen als het handelen bij u teweegbrengt, omdat het hem behaagt. 14 Doe alles zonder morren en tegenspreken, opdat u zuiver en smetteloos bent, onberispelijke kinderen van God te midden van een verdorven en ontaarde generatie, waartussen u schittert als sterren aan de hemel. 15 Houd daarbij vast aan het woord dat leven brengt. Dan kan ik op de dag van Christus trots zijn omdat ik me niet voor niets heb ingespannen en afgemat. 16 Ook al zou mijn bloed als een offer worden uitgegoten, samen met het offer dat u brengt door de dienst van uw geloof, toch ben ik vol vreugde, samen met u allen. 17 18 Wees dus ook vol vreugde, samen met mij. In deze passage spreekt Paulus over de redding te midden van een verdorven en ontaarde generatie. Wat bedoelt Paulus met deze redding? Gebruik de onderstaande tekst van Enzo Bianchi om je antwoord te formuleren. Geloof in Christus biedt mensen hoop. De dood is het grote strijdpunt van het leven. Het Woord, de boodschap van liefde is sterker dan de dood. Christenen die vanuit dit standpunt leven zijn een lichtend voorbeeld voor anderen. Ze getuigen van hoop. 19 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker ‘Welke zijn de belangrijkste problemen in onze huidige samenleving?’ Het gebrek aan hoop. Onze samenleving kent geen hoop. De Kerk zou hoop moeten kunnen bieden. In deze maatschappij worden mannen en vrouwen door angst overheerst. Al leven ze dan in een consumptiemaatschappij, in hun hart hebben ze vaak geen doel om voor te leven. In hun hart heerst in een zeker zin de wanhoop. De Kerk moet weer de verrijzenis verkondigen en het eeuwig leven. Want voor wie niet christelijk of gelovig is, is de dood in wezen het grote strijdpunt van het leven. Ze willen hoop op verrijzenis of een leven dat sterker is dan de dood. Ze willen dat ieder mens, ook al gaat hij naar de hel, de kans heeft Christus te vinden om hen met open armen te ontvangen’. ‘Zelfs in de hel.’ ‘Ja. Daarom is Christus in de hel neergedaald, zoals in het credo staat. Hij is neergedaald in de hel, opdat ieder mens, zelfs na een hels leven, door Christus met open armen wordt ontvangen en omhelsd. Als hij die omhelzing aanvaardt, wacht hem het eeuwig leven. Dat vooral moeten we aan de mensen vertellen. Want daar vraagt ons de wereld om. Die vraagt niet om veel ethische regels waar de Kerk nu vooral mee bezig is. Daardoor herleidt men het christendom tot ethiek en moraal. Je moet hoop geven. En de meest ware woorden die de Kerk heeft als een schat, zijn de woorden van het geloof. Liefde is en blijft sterker dan de dood. En dat is iets wat in ons leven altijd te verwezenlijken is.’23 Na deze passage bekijken we een fragment uit de film Des hommes et des dieux, waar de monniken van Tibhirine voor de vraag staan: of ze zullen weggaan of blijven. De dorpelingen zeggen: ‘Als jullie vertrekken, ontnemen jullie ons jullie hoop en beroven jullie ons van onze hoop’. Wat zal de Kerk doen in een niet-christelijke cultuur of in bedreigende omstandigheden? De wereld kan zonder christenen, maar kan hij ook zonder de hoop van waaruit christenen leven? De instelling Kerk is misschien niet nodig, maar de hoop die ze draagt wel!24 De film is gebaseerd op een waargebeurde geschiedenis, van zeven monniken (de achtste verstopte zich onder zijn bed en wist zo te overleven) die in 1996 zijn ontvoerd door moslimterroristen in Algerije en later zijn vermoord. De broeders wisten dat ze in groot gevaar verkeerden. Toch besloten ze unaniem om niet te vertrekken, en hun lot deemoedig af te wachten. De film laat zien hoe ze tot dat besluit kwamen, in gesprekken met elkaar en door te bidden. Cruciaal zijn de diensten, waarin ze gezamenlijk Psalmen zingen, waarvan de teksten licht laten schijnen op hun lot. De lichamelijke kwetsbaarheid en het lijden van Christus, zijn het voorbeeld voor de monniken, waardoor ze op hun post blijven.25 Tenslotte laten we Dietrich Bonhoeffer nog aan het woord. Bonhoeffer was een vooraanstaand Duits kerkleider, theoloog en verzetsstrijder tegen het nazisme. Net als Paulus werd hij gevangen genomen en wist hij maar al te goed welk lot hem te wachten stond: executie. In mei 1944 schreef hij een brief 23 VERBOVEN, L., Gesprek met Enzo Bianchi (Braambos-televisieprogramma van 18 januari 1998), in: De Vloer (1999). 24 VAN BELLE, D., Cursus Bijbel: Christen worden met Paulus, 55. 25 http://www.kuleuven.be/thomas/page/des-hommes-et-des-dieux/ 20 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker aan de ouders van zijn petekind. Het ging om een doopbrief waarin de Duitser wilde aangeven wat het betekent om jezelf nu christen te noemen. ‘Ons christen zijn zal in deze tijd bestaan uit slechts twee elementen: bidden en onder de mensen het goede doen. Elk denken en praten en organiseren van christenen moet herboren worden uit dat bidden en doen … Tot die tijd zal de zaak der christenen verborgen zijn en stil, maar er zullen mensen zijn die bidden en het goede doen en wachten op Gods uur’.26 Over het bidden zegt Bonhoeffer het volgende: ‘Hij die bidt, beweegt zich voorwaarts naar degene die komt en naar dat wat komt. Iemand die werkelijk wil bidden is iemand die tegemoet wil gaan. Misschien heeft hij de kracht daartoe niet in zichzelf, maar hij verzucht, hij is vertrekkensklaar, hij verlangt en vraagt … hij is, hoe dan ook, op een toekomst gericht… wie bidt tracht openingen te ontdekken in de muur van vervlakking. Vindt hij ze niet, dan zoekt hij verder, hij wacht de tijd af, hij probeert duidelijker waar te nemen, want hij is op de uitkijk … hij wil in de dag van vandaag ruimte maken voor de toekomst … zo gaat hij al ziende vooruit naar wat onzichtbaar is’. 27 De tekst van Bonhoeffer kan vergeleken worden met een tekst van de Oost-Vlaamse zanger Luc De Vos (Gorki). Voor De Vos hoeft bidden niet in een kerk te gebeuren. Bidden doet hij wel overal. Bonhoeffer en De Vos verwoorden elk op hun eigen manier hoe bidden een vooruitkijken is naar de toekomst. Bonhoeffer verwacht de komst van Christus als het ultieme. Bij Luc De Vos is de toekomst onzekerder. Hij durft geen stelling in te nemen van wat er komt. Het is belangrijk om dit verschil van perceptie van bidden met de leerlingen mee te geven. De leerkracht kan hier ook de vraag stellen welke vorm van bidden hen het meeste aanspreekt. Ook de vraag wat voor hen bidden is kan de moeite waard zijn. Ik geloof dat ik geloof Luc De Vos, zanger Eigenlijk ga ik allang niet meer naar de mis. Bidden daarentegen doe ik overal. Niet die voorgekauwde woorden. Als ik naar mijn optredens word gevoerd, zit ik constant naar buiten te kijken. Dan neem ik de natuur, maar ook de huizen in mij op. Ik probeer me voor te stellen wie daar woont en met welk verdriet of welke ontgoocheling ze daar 's avonds of 's nachts in hun zetel hangen. Af en toe komt dan die gedachte naar boven: 'wat moet er met hen gebeuren?', en 'zullen zij zonder reflectie of naamloos in het graf verdwijnen?'. Dat vind ik een doorgedreven manier van denken, beschouwen, dus van gebed. Verdwijnen, sterven, graf, dood ... ligt 26 BONHOEFFER, D., Doopbrief aan Dietrich Berthge, in Verzet en overgave. Brieven en aantekeningen uit de gevangenis, Ten Have-Baarn, 2003. 27 CROMPHOUT, F., Een tijd van spreken, Lannoo-Tielt, 1970. 21 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker daar trouwens niet de essentie van het katholieke geloof? Daar gaat het toch de hele tijd over? Over de vergankelijkheid en vooral over de liefde die niet kan sterven. Kijk, zo'n gedachten houden mij gevangen. Dat iemand, Jezus genaamd, die ideeën had en die woorden uitvond: 'liefde over de dood heen'. Dat is ronduit fe-no-me-naal. Katholicisme is daarom niet alleen een prachtige godsdienst, het is ook een sprookje. En je moet moed hebben om driehonderd jaar na de Verlichting nog in dat sprookje te willen geloven. In weerwil van alle bewijzen die men ons gedurig aanreikt, verklaringen voor het ontstaan van het leven, het heelal, de aarde, noem maar op. Het is niet onnozel, maar het getuigt van durf om los van die wetenschappelijke bewijsvoering in iets ronduit absurds te geloven. Het geloof is in wezen absurd, net zoals negentig procent van wat we op aarde doen absurd is. We zijn niet alleen actieve, maar vooral dromerige mensen. Geloven is dromen, en daarom ook zo relatief, zoals de mens relatief is, want in staat tot dromen, tot liefde en tot grote fantasie. In die zin zijn ook die rituelen belangrijk, de grote gebaren. Die proberen het niet-uitlegbare naar buiten te brengen. Mijn zoon Bruno is gedoopt, daarover bestond geen twijfel. Ik wou dat al toen hij nog in de buik zat. We wilden met hem dat oersymbool stellen. Bidden volgens Bonhoeffer Bidden volgens Luc De vos Ruimte maken voor de toekomst (komst Christus) Naar buiten kijken en alles is me opnemen en vragen stellen over mensen. Welke visie op bidden spreekt jou het meeste aan? Leg ook uit waarom. Bij de tekst van Luc De Vos past ook nog een lied en clip dat eventueel met de leerlingen beluisterd/bekeken kan worden. Het nummer heet Joeri Gagarin en gaat over de eerste kosmonaut in de ruimte (intypen in Youtube).28 Wanneer Joeri in de ruimte zweeft vraagt men vanaf de aarde of hij de hemel en God al gezien heeft. Joeri geeft het teleurstellende antwoord dat Hij niet bestaat of dat we zullen moeten blijven zoeken. Ons aards bestaan met alle ups en downs, de harde realiteit van de dood, …. meer is er niet! Op het einde van het nummer eindigt De Vos met een gedicht van Gerard Reve: Eigenlijk geloof ik niets, en twijfel ik aan alles, zelfs aan U. Maar soms, wanneer ik denk dat Gij waarachtig leeft, dan denk ik, dat Gij Liefde zijt, en eenzaam, 28 http://www.youtube.com/watch?v=lEiv69crxno 22 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker en dat, in zelfde wanhoop, Gij mij zoekt, zoals ik U.”29 Alternatief: De leerlingen krijgen een icoon te zien uit de Grieks-orthodoxe kerk. Het beeldt de neerdaling van Jezus in de hel uit en eveneens zijn opstanding hieruit. Dit schilderij kan gekoppeld worden aan de uitleg over hoop van Bianchi en de passage uit de Paulusbrief. Extra info: Een icoon is niet als kunstwerk an sich bedoeld, eerder een venster uitkijkend op de werkelijkheid van God. Een icoon is te zien als een gebed. In de verstilling van wat er op het netvlies komt, lijkt het hart te reageren als een naald van een kompas. Het richt zich op die werkelijkheid achter de horizon van de icoon. Een cardiale focus, zou ik willen zeggen. Waar de ratio lijkt tasten naar de betekenis, neemt de gevoelstemperatuur juist toe.In het koptisch Grieks lezen we bovenaan hè anastasis, de opstanding. In dit icoon worden twee momenten een mystieke eenheid gemaakt: nedergedaald tot in de dood ís Jezus’ opstanding uit de dood.Jezus is als grootste figuur weergegeven. Hij trekt de aandacht, letterlijk. Achter Hem zien we in grijstinten van donker naar licht een mandorla, een amandelvormige achtergrond: een teken van koningschap, goddelijkheid, zuiverheid. Opstanding uit de dood wil zeggen: Hij is nedergedaald tot in de diepste diepte. Jezus heeft in zijn rechterhand de arm van Adam en in met zijn linkerhand Eva vast. De eerste mensen volgens het bijbelse getuigenis. Achter Adam zien we: koning Salomo, koning David, Johannes de Doper. Achter Eva zien we: Abel, Elia en Jesaja. Met het zien naar deze icoon als doorkijkje naar Gods werkelijkheid, wordt de kijker verkondigd: De mensheid is geborgen in zijn Hand. Dus ook dat ene kind uit Syrië dat ons aankijkt in de krant, verscheurd door het verlies van zijn ouders in het geweld. Dus ook die ene vrouw die treurt dat ze zelf geen kinderen kan krijgen. Of die ene man die maar geen grip krijgt op zijn leven wegens verslaving of ziekte of geen/weinig perspectief. Wat nog meer opvalt aan deze icoon: er zijn twee diagonalen zichtbaar. De ene van linksonder (voet van Adam) tot rotspunt rechtsboven. De andere bij de voet van Eva tot de rotspunt linkboven. Die twee diagonalen kruisen elkaar bij Jezus’ Hart.We zien de sleutel en het gebroken slot van de deuren van de onderwereld. De macht van Satan, de duivel, is gebroken. Jezus is de Heer van de wereld. Hij is de Koning van het (nieuwe) leven.30 Opdracht: Beschrijving: Wat zie ik? Wat staat er afgebeeld? Interpretatie: Wat zou dit tafereel kunnen uitbeelden? Laat de leerlingen dit in schemavorm noteren. Noteer het zelf ook gestructureerd op het bord. Voor dit icoon wordt regelmatig gebeden. Als je de tekst van Bianchi er bij neemt, waarom hechten christenen zo veel belang aan dit icoon of aan iconen in het algemeen? 29 30 https://sites.google.com/site/uurtjevoorgodteksten/home/-eigenlijk-geloof-ik-niets http://predikant.me/2012/04/09/passie-en-pasen-in-de-kunst-3/#more-671 23 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker 7. Bijlagen Bijlage 1: artikels megakerken Nu in Nederland: de hipste megakerk van dit moment Door: Robin de Wever − 03/10/12, 16:00 © Hillsong. Fragment van een Hillsong United-poster In vaderland Australië maakte Hillsong Church een onstuimige groei door. Sinds een paar jaar mikt de 'popconcertkerk' ook op Nederland. Europese leden komen vanaf vandaag bijeen op een conferentie in Den Haag. Nou ja, kerk, er is geen kruis te zien. Het is meer een tv-studio. Vooraan is een videowal van drie grote schermen, camera's registeren de dienst. Trouw vier jaar geleden na een bezoek aan de kerk in Australië Hillsong komt voort uit de pinksterbeweging, waarin de persoonlijke ervaring van God centraal staat en gelovigen niet zelden in een soort extase raken. Bij de Australiërs valt vooral het blitse imago op: het muzikale repertoire tijdens de kerkdiensten is nauwelijks te onderscheiden van pop- en rockmuziek. 'Vrijwilligers in zwarte T-shirts leiden de bezoekers naar hun plaats in de kerk', beschreef Trouw vier 24 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker jaar geleden een bezoek aan het Australische filiaal (opgericht in 1983). 'Nou ja, kerk, er is geen kruis te zien. Het is meer een tv-studio. Vooraan is een videowal van drie grote schermen, camera's registeren de dienst. De kerkganger waant zich in een live opgenomen videoclip.' 'Honderden Europese kerkleden' Bij de conferentie die van woensdag tot vrijdag plaatsvindt in schaatscentrum De Uithof in Den Haag zal dat niet anders zijn. Tijdens het evenement komen leden van de Europese kerken samen voor muzikale aanbidding, sprekers en gebed. In een promotiefilmpje wordt gesproken over 'honderden' bezoekers. Het is niet de eerste stap die de organisatie in Nederland zet. Jongerenband Hillsong United deed ons land al een paar keer aan, onder meer in 2007 voor optredens in het Olympisch Stadion en op de Dam in Amsterdam. Die evenementen maakten onderdeel uit van het honderdjarig jubileum van de Nederlandse pinkstergemeente. Ook voor Hillsong-kerkdiensen hoeven we sinds een paar jaar geen ticket naar Sydney meer te kopen. De recent opgerichte Amsterdamse vestiging trekt eerder een paar honderd dan tienduizenden bezoekers, maar wijkt qua aanpak nauwelijks af van de moederkerk. Ook daar mikt Hillsong met rockmuziek en grote tv-schermen op een randkerkelijk publiek. Veelzeggend is de locatie: uitgaanscentrum Panama. Een nummer uit het Hillsong-repertoire kreeg na een online wervingsactie bijna de meeste stemmen in de Top 2000 van Radio 2. Ook andere kerken zingen Hillsong-repertoire De verschillende kerkbands leveren ieder jaar één of meerdere cd's af. Die vinden gretig aftrek onder christelijke jongeren van verschillende kerkelijke gezindten. Een aantal nummers belandde in de Opwekkingsbundel, het liedboek van veel evangelische kerken. Dat de invloed van Hillsong tot ver buiten de eigen kerk reikt, bleek vijf jaar geleden. Een nummer uit het Hillsong-repertoire kreeg na een online wervingsactie van christelijke jongeren bijna de meeste stemmen in de Top 2000 van Radio 2. De zender stak er een stokje voor. Niet alle christenen zijn enthousiast over Hillsongs aanpak. Een Australisch ex-lid haalde de bestsellerlijsten met een boek waarin ze de organisatie 'totalitair' noemt. De voorzitter van de Wereldraad van Kerken waarschuwde enkele jaren geleden voor megakerken als Hillsong, die 'twee mijl lang zijn en één inch diep'. 'Het zijn kerken die als een bedrijf worden georganiseerd', vond hij. 'Dat kan gevaarlijk zijn als we niet oppassen.' 25 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker 26 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker 27 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker 28 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker 29 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Bijlage 2: schilderij La Mulata van Velazquez 30 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Bijlage 3: kaart missiereizen Paulus 31 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Bijlage 4: evaluatie Overhoring: “Leven als christen: een roepingsverhaal” /20 1) Duid op volgende blinde kaart Filippi aan. Noteer in het juiste vakje de naam ‘Filippi’. 1pt 2) Wat is volgens Paulus de kern van het christelijk samenleven? Verwijs in je antwoord naar onderstaande Fillipenzenbrief. 4pt Handel niet uit geldingsdrang of eigenwaan, maar acht in alle bescheidenheid de ander belangrijker dan uzelf. 4 Heb niet alleen uw eigen belangen voor ogen, maar ook die van de ander. 5 Laat onder u de gezindheid heersen die Christus Jezus had. 6 Hij die de gestalte van God had, hield zijn gelijkheid aan God niet vast, 7 maar deed er afstand van. Hij nam de gestalte aan van een slaaf en werd gelijk aan een mens. En als mens verschenen, 8 heeft hij zich vernederd en werd gehoorzaam tot in de dood – de dood aan het kruis. 9 Daarom heeft God hem hoog verheven en hem de naam geschonken die elke naam te boven gaat, 10 opdat in de naam van Jezus elke knie zich zal buigen, in de hemel, op de aarde en onder 32 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker de aarde, 11 en elke tong zal belijden: ‘Jezus Christus is Heer,’ tot eer van God, de Vader. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3) Waarom moeten we het christelijk leven zien als een roepingsverhaal? Leg uit. 2pt ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 4) In de bijlage vind je twee artikels over hedendaagse christelijke gemeenschappen. 4pt a) Welke van de 2 sluit het beste aan bij de visie van Paulus over het christen zijn? Leg uit waarom. b) Geef voor elke gemeenschap 1 positieve en 1 negatieve kritiek/commentaar op hun werking. …………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………… Kamiano Megakerk Positieve kritiek 33 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Negatieve kritiek 5) Toon aan met een voorbeeld hoe christenen vandaag toch nog belangrijk kunnen zijn in een onchristelijke wereld. 3pt ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 6) In onderstaande afbeelding wast een priester de voeten van eerste communicanten. Wat zou hij hen willen leren door dit ritueel uit te voeren? 4pt ………………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 34 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker 7) Geef twee redenen waarom het niet gemakkelijk is om zich vandaag de dag te uiten als christen. Leg ook uit. 2pt ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… Bijlage 1 12/26/2013 Het Laatste Nieuws – Kamiano houdt kerstfeest voor 400 daklozen en eenzamen Daklozen, eenzamen en vluchtelingen kijken er maanden op voorhand naar uit: de kerstmaaltijd van Kamiano in de Sint-Carolus Borromeuskerk. Ook de twintigste editie toonde in overvloed aan hoe belangrijk warmte en solidariteit zijn. OCMW-voorzitter Liesbeth Homans (N-VA) diende de hele avond op. "Doe ik veel liever dan zélf te komen eten." Tweehonderd vrijwilligers van daklozenrestaurant Kamiano werkten zich de naad uit het lijf om circa 400 gasten een onvergetelijke kerst te bezorgen. "Die mensen leren me zovéél over het leven", zo vatte ervaren vrijwilligster Chris Van Hentenrijck de zin van het feest perfect samen. "We leven in een zeer materialistische maatschappij. Als je dan vriendschap kunt geven en je al die blije gezichten ziet: dat zorgt voor een enorme meerwaarde." Liesbeth Homans liet het zich geen twee keer zeggen. Je zag haar de hele avond energiek met borden over en weer lopen, alsof ze nooit iets anders had gedaan. Waarna ze ook nog het rijkelijke dessert binnendroeg. Moeiteloos kieperde ze het imago dat links haar geeft - de kille, afstandelijke Homans - in de prullenmand. "Helpen is voor mij veel waardevoller dan de voeten onder tafel te schuiven. Toegegeven, ik heb mijn horeca-ervaring mee. Al vanaf mijn 15de deed ik een vakantiejob in een hotel-restaurant in Barvaux." Homans hield er een warm gevoel aan over. Ze bleef tot de laatste man opruimen. En bleek ontroerd door de woorden van daklozen. Dan wéét je waarvoor je het doet. Voor een Tsjetjeens gezin van vijf bijvoorbeeld. De vader wacht al negen jaar op papieren in ons land. "Ik ben bouwvakker, maar zonder papieren vind ik geen job. Gelukkig beleven we dankzij de SintEgidiusgemeenschap nu een wonderlijke avond." 35 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Samenzijn Het zijn zeker niet allemaal daklozen of vluchtelingen op het feestmaal. Marcel Van den Bergh, een enthousiaste zeventiger, overwon een zeer ernstige ziekte en geniet vooral van het samenzijn. "Ik kom meer voor de mensen dan voor het eten. Ik had een carrière in de zakenwereld en hou ervan om honderduit te praten. Ik zal nooit klagen, maak nooit ruzie." Hij deelde de tafel onder meer met de Antwerpse bisschop Johan Bonny, die er elk jaar bij is. "Spontane gastvrijheid is iets wat ontbreekt in onze samenleving. Kamiano vult die leemte op. Hier kunnen mensen zomaar aanschuiven. Het ligt ook in de lijn van wat nieuwe paus Franciscus beoogt." Maar wat stond er nu op het menu? Na een gevogeltepaté volgden een tomatenroomsoep, de obligate kalkoen én een riz condé met een coulis van abrikozen. Alcohol wordt er niet geschonken, op een glaasje bubbels helemaal aan het eind van de avond na. "Geef je de drank in het begin, dan loopt het soms mis", zo verduidelijkt vrijwilligster én arts Kristien Wouters. Iedereen kreeg ook een kerstcadeautje. Philip Heylen (CD&V), die burgemeester Bart De Wever (N-VA) verving, hielp ze mee uitdelen. Bijlage 2 Megakerk in Spijkenisse In Spijkenisse wordt donderdag de nieuwe kerk van de Levende Steen gemeente geopend. De megakerk biedt plaats aan meer dan 2.000 mensen. De Levende Steen behoort tot de Pinkstergemeente. Tot op heden vonden de kerkdiensten van de gemeente plaats in Hoogvliet. Maar dat gebouw is veel te klein geworden. "De mensen komen uit alle delen van het land en zelfs uit België naar ons toe", vertelt apostel Edgar Holder. "Het oude gebouw bood veel te weinig ruimte." Geen serene rust Architect Han de Kluijver kreeg de opdracht om een nieuwe kerk te ontwerpen. "Een hele klus", legt hij uit. "Om te beginnen moesten we rekening houden met een beperkt budget. De kerk krijgt geen subsidie, dus alle kosten worden door de leden van de Levende Steen zelf bijeengebracht. Daarnaast is het een ander soort kerk - in dit gebouw heerst geen serene rust. Tijdens de dienst wordt er gelachen, gezongen, muziek gemaakt. Daarom heb ik het gebouw meer als een theater ontworpen dan als een kerk." 36 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Ichtus-tekens Ook traditionele kenmerken van een kerk, zoals een toren, kruizen of glas-in-loodramen, ontbreken. Toch heeft de architect de nodige symboliek in het gebouw gebracht door het ontwerp te baseren op de ichtus-tekens: de ellipsvormige 'visjes' die je ook wel achterop auto's ziet. Kinderkerk Irma Holder, vrouw van de apostel en pastor in de kerk, is ontzettend blij met het nieuwe gebouw. "We hebben hier zelfs een aparte 'kinderkerk', een zaal met 450 stoelen. En het gebouw biedt ons de mogelijkheid om verder uit te groeien." Bijlage 5: verbetersleutel evaluatie Overhoring: “Leven als christen: een roepingsverhaal” /20pt 1) Duid op volgende blinde kaart Filippi aan. Noteer in het juiste vakje de naam ‘Filippi’. 1pt Filippi 2) Wat is volgens Paulus de kern van het christelijk samenleven? Verwijs in je antwoord naar onderstaande Fillipenzenbrief. 37 4pt Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Handel niet uit geldingsdrang of eigenwaan, maar acht in alle bescheidenheid de ander belangrijker dan uzelf. 4 Heb niet alleen uw eigen belangen voor ogen, maar ook die van de ander. 5 Laat onder u de gezindheid heersen die Christus Jezus had. 6 Hij die de gestalte van God had, hield zijn gelijkheid aan God niet vast, 7 maar deed er afstand van. Hij nam de gestalte aan van een slaaf en werd gelijk aan een mens. En als mens verschenen, 8 heeft hij zich vernederd en werd gehoorzaam tot in de dood – de dood aan het kruis. 9 Daarom heeft God hem hoog verheven en hem de naam geschonken die elke naam te boven gaat, 10 opdat in de naam van Jezus elke knie zich zal buigen, in de hemel, op de aarde en onder de aarde, 11 en elke tong zal belijden: ‘Jezus Christus is Heer,’ tot eer van God, de Vader. Als de Filippenzen de weg gaan van ‘ontlediging’ en van mekaar dienen, als ze voorbij rivaliteit en jaloezie geraken, dan geven ze een echo van de weg van Jezus. Wie kiest voor een leven in de Geest van Christus, kiest voor dezelfde ‘afdaling’, maar is niet zonder perspectief. V5:Laat onder u de gezindheid heersen die Christus Jezus had. V6-7: Hij die de gestalte van God had, hield zijn gelijkheid aan God niet vast, maar deed er afstand van 3) Waarom moeten we het christelijk leven zien als een roepingsverhaal? Leg uit. 2pt Velen zoeken God, maar begrijpen niet dat de beweging omgekeerd gebeurt. God zoekt ons. God roept ons. Hij is geïnteresseerd in ons leven ondanks onze zonden. In ons onaf zijn komt hij ons tegemoet met onvoorwaardelijke liefde. Hij vraagt niets. Het gevoel van geliefd te worden roept in christenen iets op waardoor ze met een andere blik naar de wereld kijken. Die liefde van God willen ze delen met anderen. 4) In de bijlage vind je twee artikels over hedendaagse christelijke gemeenschappen. c) Welke van de 2 sluit het beste aan bij de visie van Paulus over het christen zijn? Leg uit waarom. 2pt d) Geef voor elke gemeenschap 1 positieve en 1 negatieve kritiek/commentaar op hun werking. 2pt Kamiano: Voor Paulus moet een christen in alle nederigheid voor zijn naaste zorgen in plaats van voor zijn eigen de hemel na te streven. Door een hechte gemeenschap 38 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker te vormen en er voor elkaar te zijn wek je verwondering op in een onchristelijke, materialistische en individualistische wereld. Kamiano Positieve kritiek Negatieve kritiek Spontane gastvrijheid is iets wat ontbreekt in onze samenleving Het zou niet enkel bij het uitdelen van eten mogen blijven. Mensen moeten kunnen zien dat het vanuit Christus gebeurt. Theorie en praktijk gaan niet altijd samen. Megakerk Samen geloof beleven met een grote groep Het is niet omdat mensen samen zingen en plezier beleven of omdat ze een mystieke ervaring opdoen dat men zich inzet voor zijn naaste. Theorie gaat vaak niet gepaard met praktijk. 5) Toon aan met een voorbeeld hoe christenen vandaag toch nog belangrijk kunnen zijn in een onchristelijke wereld. 3pt In het christendom is hoop erg belangrijk. Het verhaal van Christus leert ons dat de dood niet het einde is. In onze maatschappij heerst nog altijd de angst voor de dood. Christenen kunnen dan een licht zijn in onzekere periodes. 6) In onderstaande afbeelding wast een priester de voeten van eerste 4pt communicanten. Wat zou hij hen willen leren door dit ritueel uit te voeren? ………………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………… ………………………………… 39 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Dat hij niet boven hen staat. Een priester is geen plaatsvervanger van Christus. Hij toont gelovigen een weg naar Christus. De nederigheid is daarbij belangrijk. Het is niet omdat het maar kinderen zijn dat een volwassen priester zich boven hen moet stellen. Voor die kinderen en voor omstaanders zal deze act een grote indruk maken. Het is bovendien een handeling die Jezus zelf gedaan heeft bij zijn leerlingen. Deze act van liefde vraagt dat de leerlingen de dienstbaarheid in hun verdere leven als christen ook zullen verderzetten. Elke meerdere moet een mindere worden in contact met zijn naaste. 7) Geef twee redenen waarom het niet gemakkelijk is om zich vandaag de dag te uiten als christen. Leg ook uit. 2pt We leven in een individualistische maatschappij waarin het moeilijk is om je te bewijzen als gemeenschap, gemeenschapsvorming loopt ook in parochies stroef. Wetenschappelijke evolutie Schandalen Kerk Het wereldloos worden van het christelijke geloof 40 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Bijlage 6: ingevulde leerlingenbundel Godsdienst Van der Linden Lars 6ASO Leven als christen: een roepingsverhaal 41 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker 1. Wie wil nu nog in de scouts? Opdracht 1: Tijdens de zomervakantie van 2009 publiceerden enkele kranten dat veel jeugdbewegingen kampen met een groeiend leidingtekort. "Niemand wil nog leider worden. Chiro en scouts in zak en as" kopte Het Laatste Nieuws. "Jeugdbewegingen vinden steeds moeilijker leiders" klonk het bij De Standaard. 1.1 Geef enkele redenen waarom jongeren het niet meer zien zitten om zich in te zetten als leidende figuur van een jeugdbeweging? 1.2 vrij negatieve visie op jongeren en hun inzet vrije (zon)dagen niet willen opgeven chirojongeren niet dezelfde motivatie en inzet als huidige leiders leden zoeken steeds meer andere hobby’s multimedia: kinderen minder behoefte om buiten te spelen genoeg individualistische tijdverdrijfmogelijkheden vergrijzing Bedenk met je buur enkele initiatieven om je eigen jeugdbeweging weer op de kaart te zetten. Promotie bij jongeren, mond aan mond reclame, modernisering van jeugdbeweging, betalen van leiders, …. Volgens Ellen Hendriks, contactpersoon van de groep, is persoonlijk contact in de buurt het belangrijkst. “Mensen moeten ons bezig zien tijdens een activiteit, horen op een buurtfeest, ontmoeten aan een kraampje in de wijk,…” vertelt ze. “Het helpt uiteraard om onze oproep via verschillende media nog te versterken. Zo is een oproep via de stadskrant, lokale radio, websites handig meegenomen om de zoektocht onder de aandacht te blijven brengen. Op onze posters kwamen er een tweetal nieuwe leiders af,” verduidelijkt Ellen. Momenteel heeft de groep een zestal leid(st)ers. Een stadswerker/groepsondersteuner van Chirojeugd en de jeugddienst geven de groep tips om blijven te rekruteren en te zoeken naar nieuwe gemotiveerde leiding. 42 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker 2. Geloof of kerk in crisis? In onze parochiegemeenschappen valt het op dat ook hier problemen zijn wat betreft het aantal leden. In de kerken komen steeds minder mensen bijeen, er is een gebrek aan priesters, binnen de parochies zijn er ook onderlinge conflicten, er wordt minder aan ziekenzorg gedaan, de middernachtmis gaat niet meer door …. Kortom het mag duidelijk zijn dat de katholieke kerk in onze contreien een crisis meemaakt. Opdracht 2 2.1. Wat zijn volgens jou de mogelijke oorzaken van deze crisis? Extern: -media Intern: -‘wereldloos’ worden -individualistische samenleving -weinig praktiserend -verleden van (gewelddadige) godsdiensten -alles en iedereen is christelijk -zwakke dragende figuren -niet meer vanuit de lijdende -subsidies dienaar -cultuur -geloven zonder kerk -opkomst Islam Een oplossing die door velen naar voren geschoven wordt is een doorgedreven modernisering van onze katholieke kerk. Een toonaangevend voorbeeld zijn de protestantse megakerken in Amerika, Australië en zelfs in Nederland, waar toch gemiddeld 2000 mensen bijeenkomen. Megakerk VS trekt meer jonge mensen DO 11 jun 2009 | 10.04 Megakerken in de Verenigde Staten trekken meer jonge mensen dan een gemiddelde protestantse kerk, zo blijkt uit Amerikaans onderzoek. Het Hartford Institute for Religion Research uit Connecticut presenteerde deze week een onderzoek onder 25.000 Amerikanen die vorig jaar een megakerk bezochten. Daaruit blijkt dat de gemiddelde leeftijd van een bezoeker van een 43 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker megakerk op 40 ligt, tegen 53 van andere protestantse kerken. Ook trekt een megakerk meer alleenstaanden. Hoewel megakerken mensen stimuleren om niet alleen de diensten te bezoeken, lukt het vaak niet om kerkgangers in te zetten voor andere activiteiten. Uit het onderzoek blijkt dat 45 procent van de ondervraagden niet of nauwelijks actief is. Bijna een derde levert nauwelijks of geen financiële bijdrage. Vijf miljoen Amerikanen bezoeken elke week een van de 1300 megakerken in de VS. Een megakerk trekt wekelijks meer dan 2000 bezoekers. Bron: Reformatorisch Dagblad31 Opdracht 3 3.1. Ondanks de talrijke opkomst blijkt uit onderzoek dat deze christelijke bijeenkomsten toch kritisch bekeken moeten worden. Verklaar. Uit het onderzoek blijkt dat 45 procent van de ondervraagden niet of nauwelijks actief is. Bijna een derde levert nauwelijks of geen financiële bijdrage. Het is niet omdat de kerk moderner en spectaculairder is dat ze ook beter zal bijdragen tot de noden van de wereld. De ingesteldheid van gelovigen moet ook veranderen. 3.2. Als je het bovenstaande artikel gelezen hebt, wat bedoelt de hedendaagse profeet Enzo Bianchi wanneer hij het volgende zegt: ‘De kerk is vrijer als ze gegijzeld is, dan wanneer ze zich installeert in een regime van christenheid’? De eerste christengemeenschappen zijn ontstaan in een periode van brutale vervolgingen. Toch zijn de ‘volgers van de weg’ uitgegroeid tot één van de toonaangevende godsdiensten. Een bijeenkomst van duizenden mensen garandeert nog niet de belangeloze inzet van de aanwezigen voor de minder bedeelden. 31 http://www.kerknieuws.nl/nieuws.asp?oId=15601 44 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Het evangelie is een sterke boodschap die eeuwen lang heeft stand gehouden en ook wel stand zal houden. De voortgang van het evangelie zal eerder bij christenen zelf stokken. Die pijnlijke vaststelling doet G. Lohfink. Volgens hem is het geloof wereldloos, zonder gevolgen en dus van geen belang.32 3.3. Leg het verband uit tussen de onderstaande cartoon en het wereldloze geloof waar Lofhink het over heeft. Bij veel christenen zou het helemaal geen ingreep in hun leven betekenen wanneer zij op een dag zouden beslissen vanaf morgen niet meer te bidden, de volgende zondag niet meer naar de kerk te gaan en voor de volgende termijn het kerkelijk blad op te zeggen. Hun leven zou nog volgens precies dezelfde maatschappelijke regels, normen, gedragspatronen en idealen verlopen als voorheen. Waar het geloof werkelijk geloof is, kan het niet aan de rand van het leven blijven. 3. Kerk en geloof staan ten dienste van. Johannes 17, 1-20: 1 Het was kort voor het pesachfeest. Jezus wist dat zijn tijd gekomen was en dat hij uit de wereld terug zou keren naar de Vader. Hij had de mensen die hem in de wereld toebehoorden lief, en zijn liefde voor hen zou tot het uiterste gaan. 2 Jezus en zijn leerlingen hielden een maaltijd. De duivel had intussen Judas, de zoon van Simon Iskariot, ertoe aangezet Jezus te verraden. 3 Jezus, die wist dat de Vader hem alle macht had gegeven, dat hij van God was gekomen en weer naar God terug zou gaan, 4 stond tijdens de maaltijd op. Hij legde zijn bovenkleed af, sloeg een linnen doek om 5 en goot water in een waskom. Hij begon de voeten van zijn leerlingen te wassen en droogde ze af met de doek die hij omgeslagen had. 6 Toen hij bij Simon Petrus kwam, zei deze: ‘U wilt toch niet mijn voeten wassen, Heer?’ 7 Jezus antwoordde: ‘Wat ik doe, begrijp je nu nog niet, maar later zul je het wel begrijpen.’ 8 ‘O nee,’ zei Petrus, ‘míjn voeten zult u niet wassen, nooit!’ Maar toen Jezus zei: ‘Als ik ze niet mag wassen, kun je niet bij mij horen,’ 9 antwoordde hij: ‘Heer, dan niet alleen mijn voeten, maar ook mijn handen en mijn hoofd!’ 10 Hierop zei Jezus: ‘Wie gebaad heeft hoeft alleen 32 Lofhink, G., Heeft God de kerk nodig? Over de theologie van het volk van God, Carmelitana-Gent, 2001, 338339. 45 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker nog zijn voeten te wassen, hij is al helemaal rein. Jullie zijn dus rein – maar niet allemaal.’ 11 Hij wist namelijk wie hem zou verraden, daarom zei hij dat ze niet allemaal rein waren. 12 Toen hij hun voeten gewassen had, deed hij zijn bovenkleed aan en ging weer naar zijn plaats. ‘Begrijpen jullie wat ik gedaan heb?’ vroeg hij. 13 ‘Jullie zeggen altijd “meester” en “Heer” tegen mij, en terecht, want dat ben ik ook. 14 Als ik, jullie Heer en jullie meester, je voeten gewassen heb, moet je ook elkaars voeten wassen. 15 Ik heb een voorbeeld gegeven; wat ik voor jullie heb gedaan, moeten jullie ook doen. 16 Waarachtig, ik verzeker jullie: een slaaf is niet meer dan zijn meester, en een afgezant niet meer dan wie hem zendt. 17 Je zult gelukkig zijn als je dit niet alleen begrijpt, maar er ook naar handelt. 18 Ik doel niet op jullie allemaal: ik weet wie ik heb uitgekozen. Wat in de Schrift staat zal in vervulling gaan: “Hij die at van mijn brood heeft zich tegen mij gekeerd.” 19 Ik zeg het jullie nu al, voor het gaat gebeuren; wanneer het dan gebeurt, zullen jullie geloven dat ik het ben. 20 Ik verzeker jullie: wie iemand ontvangt die door mij gezonden is ontvangt mij, en wie mij ontvangt ontvangt hem die mij gezonden heeft.’33 Opdracht 4: 4.1. Situering van het verhaal (waar, wanneer): Kort voor het Pesachfeest. Petrus, Judas, Jezus, de duivel, de leerlingen 4.2. Handelingen die Jezus doet bij de voetwassing: stond tijdens de maaltijd op Hij legde zijn bovenkleed af sloeg een linnen doek om en goot water in een waskom Hij begon de voeten van zijn leerlingen te wassen en droogde ze af met de doek die hij omgeslagen had. 33 De Nieuwe Bijbelvertaling. 46 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Reactie Petrus Antwoord Jezus 7 Jezus antwoordde: ‘Wat ik doe, begrijp je nu nog niet, maar later zul je het wel begrijpen.’ ‘U wilt toch niet mijn voeten wassen, Heer?’ 8 ‘O nee,’ zei Petrus, ‘míjn voeten zult u niet wassen, nooit!’ Maar toen Jezus zei: ‘Als ik ze niet mag wassen, kun je niet bij mij horen,’ 9 antwoordde hij: ‘Heer, dan niet alleen mijn voeten, maar ook mijn handen en mijn hoofd!’ 10 Hierop zei Jezus: ‘Wie gebaad heeft hoeft alleen nog zijn voeten te wassen, hij is al helemaal rein. Jullie zijn dus rein – maar niet allemaal.’ 4.3. Waarom wekt de act die paus Franciscus hier doet zo veel verwondering op bij o.a. de vrouw achteraan? Paus Franciscus is voor gelovigen de meerdere. Hier kruipt hij in de rol van een mindere. Hij vernedert zichzelf tot het wassen van voeten van onbekenden (in dit geval gevangenen). Paus Franciscus geeft ons in een homilie voor de voetwassing van 12 delinquenten in een gevangenis in Rome een eerste betekenis van deze symbolische daad: Diegene onder ons die het hoogst geplaatst is moet zich ten dienste stellen van de anderen. 47 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Dit is een symbool. Het is een teken – het feit dat ik jullie voeten was betekent dat ik ten dienste sta van jullie. En dat geldt ook voor ons, onder elkaar, ook al moeten we niet elke dag mekaars voeten wassen. Wat betekent dit dan? Dat we mekaar moeten helpen. Soms zou ik kwaad willen worden op iemand. Maar het is beter dit te laten overwaaien. En als diezelfde persoon mij om een gunst vraagt, dan dien ik die te verlenen! 4.4. Verklaar de volgende uitspraak van Jezus: ‘wie iemand ontvangt die door mij gezonden is ontvangt mij, en wie mij ontvangt ontvangt hem die mij gezonden heeft’. Als je een christen ontvangt dan is het alsof Jezus bij jou is. De christen weerspiegeld Jezus in zijn handelen. Hierdoor ontvangen we ook God. We krijgen een blik op wie God is, liefde. Exodus 30, 17-21 17 De HEER zei tegen Mozes: 18 ‘Maak een bronzen wasbekken op een bronzen onderstel, voor de wassingen. Zet het tussen de ontmoetingstent en het altaar en doe er water in. 19 Met dit water moeten Aäron en zijn zonen hun handen en hun voeten wassen. 20 Ze moeten dit doen voordat ze de ontmoetingstent binnengaan, anders zullen ze sterven. Ook wanneer ze dienst gaan doen bij het altaar en de HEER een offer gaan brengen, 21 moeten ze hun handen en hun voeten wassen, anders zullen ze sterven. Deze bepaling blijft voor altijd van kracht voor Aäron en zijn nakomelingen, voor alle komende generaties.’ Een tweede betekenis van de voetwassing betreft het rein zijn. De leerlingen zijn al gereinigd aangezien ze de doop al hebben meegemaakt. Toch is het 48 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker voor Jezus erg belangrijk om hun voeten ook te reinigen. Deze handeling moet zelfs herhaaldelijk gebeuren. 4.5. Waarom vindt Jezus het belangrijk om in het kader van reinheid de voeten van zijn leerlingen te wassen en draagt hij zijn leerlingen op om het verder te doen? De woorden naast de afbeelding en de afbeelding zelf kunnen je helpen in het formuleren van het antwoord. doop zonden dienstbaarheid in de aarde lief hebben Wanneer men een bad neemt in zee is men proper, maar wanneer we het strand oplopen zijn onze voeten alweer vuil. De doop die christenen krijgen reinigt hen wel in een spirituele zin, maar we blijven met beide voeten in de wereld staan. We worden voortdurend geconfronteerd met onze eigen zonden die als vuil aan onze voeten kleven. Ondanks onze tekortkomingen moeten we begrijpen dat Jezus/God ons eindeloos lief heeft. In ons onaf zijn komt Hij ons juist tegemoet. Dat gevoel van geliefd te worden zonder voorwaarden sterkt een christen! 49 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker 4. Christen worden met Paulus. Opdracht 5 5.1 Wat zie je op de bovenstaande afbeelding? Zwart dienstmeisje dat aan het werken is. Ze lijkt haar hoofd te buigen. Een schilderij op de achtergrond. 5.2 Welke spanning is in dit schilderij duidelijk aanwezig? De spanning tussen de meid en het schilderij (tafereel van Laatste Avondmaal). Net als bij de dienstmeid in het schilderij van Velazquez wekte het evangelie verwondering en zelfs fascinatie op in de Romeinse wereld in de eerste eeuwen na de dood van Jezus. Tertullianus citeert rond 200 heidense tijdgenoten die over christenen opmerkten “Zie hoe ze elkaar liefhebben!” en juist daarom geboeid raakten door deze groepering. Het verhaal van de verspreiding van het christendom in de eerste eeuw na Christus, is nauw verbonden met de levensloop van Paulus, de voormalige christenvervolger die op dramatische wijze tot het geloof werd geroepen. Er is weinig bekend over de handelingen van de andere apostelen of over de manier waarop het christendom Egypte bereikte of het Oosten voorbij de grenzen van het Romeinse rijk. Paulus’ niet-aflatende inspanningen ter verspreiding van het geloof zijn op levendige wijze vastgelegd in de Handelingen en in de brieven die hij aan nieuwe christelijke gemeenschappen schreef. Hij maakte langdurige en verre missiereizen die hem, volgens de overlevering, uiteindelijk naar de hoofdstad van het keizerrijk voerden, naar Rome. 50 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Paulus’ levensloop wordt klassiek als volgt geschetst: • Ca. 5-10: geboorte, dus een iets jongere tijdgenoot van Jezus. • Van Tarsus naar Jeruzalem (als kind of als jongeman?), een rabbijnenopleiding • Ca. 33-34: ‘bekering’, verblijf in woestijn (Arabië) en in Damascus (3 jaar) • Ca. 36-7: kort bezoek aan Jeruzalem. Langdurig verblijf in Tarsus • Ca. 44-45: Met Barnabas naar Antiochië • Ca. 45-49: eerste missiereis. Paulus richt zich eerst tot de joden in de diaspora. Wanneer deze weigeren, richt hij zich resoluut tot alle mensen, van welk volk, ras of natie ook. • Ca. 48-49: apostelconvent in Jeruzalem; dankzij Paulus komt er een grote doorbraak van het christendom naar de niet-joodse wereld. • Ca. 50-53: tweede missiereis in Middellandse-Zeegebied. • Ca. 53-59: de derde missiereis, ook collectereis genoemd. Geen reis van vele nieuwe stichtingen, maar van sterking en bevestiging van reeds bestaande kerken. Uit deze periode stamt het grootste deel van de paulinische briefwisselingen. • Ca. 58: arrestatie van Paulus in Jeruzalem • Ca. 58-60: gevangenschap te Caesarea • Ca. 60-61: bewogen zeereis naar Rome • Ca. 61: aankomst te Rome, vooreerst huisarrest (2 jaar), daarna? • Ergens tussen 63 en 68: marteldood te Rome (allusies in Hnd 20, 22-24 en Tim 4, 6-8) Volgens J.R. Porter is een factor die sterk bijdroeg aan het succes van de christelijke zending de grote verscheidenheid aan religieuze overtuigingen en gebruiken in de Grieks-Romeinse wereld. Het officiële religieuze leven speelde zich vooral af rond de stadstempels die waren opgedragen aan de Olympische goden van de Grieken of hun Romeinse equivalenten. In veel provincies werd bovendien de keizer aanbeden, als teken van loyaliteit aan het Romeinse rijk. Rituelen werden publiekelijk uitgevoerd. Van een individuele beleving was nauwelijks sprake. Een beloofde plaats in het hiernamaals was ook niet aan de orde. Wat betreft de liefde voor de medemens kunnen we ook veronderstellen dat dit pover gesteld was in de tijd van Paulus. In de Romeinse samenleving gold een groot individualisme. Zo zijn de eerste zelfportretten bijvoorbeeld van Romeinse handen. Het ging bij die Romeinen niet om de een idee waarmee een bepaalde figuur geassocieerd werd - zoals dat voordien, onder andere bij Grieken en Egyptenaren het geval was - maar om de individuele persoon, als een uniek geval te midden van andere unieke gevallen. In Romeinen 13, 8-14 geeft Paulus aan de Romeinse christenen aan dat het hoog tijd is 51 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker om de braspartijen, het overspel, de jaloezie en de ontucht achterwege te laten en zich toe te leggen op de liefde voor de ander. Uit deze briefwisseling kunnen we aannemen dat het individualisme een doorn in het oog is van Paulus. Opdracht 6: De Filippenzenbrief Fil 2, 1-18. 1 Nu u door Christus zozeer bemoedigd wordt en liefdevol getroost, nu er onder u zo’n grote verbondenheid met de Geest is, zo veel ontferming en medelijden, 2 maak mij dan volmaakt gelukkig door eensgezind te zijn, één in liefde, één in streven, één van geest. G.Lofhink zegt het volgende over de eensgezindheid: “alleen een volk van God dat zich heeft laten bijeenbrengen tot eenheid en eensgezindheid, zou de wereld kunnen overtuigen”34 Eensgezindheid in een woordenboek: zonder onenigheid dezelfde denkbeelden en plannen koesteren. 3 Handel niet uit geldingsdrang of eigenwaan, maar acht in alle bescheidenheid de ander belangrijker dan uzelf. 4 Heb niet alleen uw eigen belangen voor ogen, maar ook die van de ander. Wat is het verband tussen de onderstaande afbeelding en verzen 3 en 4 uit deze tekst?In de vorige les is de voetenwassing aan bod gekomen. Jezus die zelf de voeten wast van zijn leerlingen. Voeten wassen was een slaafse handeling. Jezus hecht geen belang aan macht of aan zijn positie van rabbi. Hij neemt hier de houding van de mindere aan ten aanzien van zijn naaste. 52 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker 5 Laat onder u de gezindheid heersen die Christus Jezus had. 6 Hij die de gestalte van God had, hield zijn gelijkheid aan God niet vast, 7 maar deed er afstand van. Hij nam de gestalte aan van een slaaf en werd gelijk aan een mens. En als mens verschenen, 8 heeft hij zich vernederd en werd gehoorzaam tot in de dood – de dood aan het kruis. 9 Daarom heeft God hem hoog verheven en hem de naam geschonken die elke naam te boven gaat, 10 opdat in de naam van Jezus elke knie zich zal buigen, in de hemel, op de aarde en onder de aarde, 11 en elke tong zal belijden: ‘Jezus Christus is Heer,’ tot eer van God, de Vader. Paulus onderbreekt zijn raadgevingen over het leven in de christengemeenschap met een hymne. Misschien heeft Paulus de tekst in een andere gemeente opgepikt en geeft hij ze nu door aan de Filippenzen. De hymne wordt vaak los van de brief geciteerd en daardoor verdwijnt op de achtergrond dat voor Paulus deze lofzang een charter is voor de gemeenschap van christenen. Het is de kern van zijn brief: wat betekent het (samen) te leven als christenen?35 35 Van Belle, Dieter, Cursus Bijbel: Christen worden met Paulus, 55. 53 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Welke afbeelding past het best bij deze hymne? Leg uit waarom? 54 Persoonlijk Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Een sprookje van S. Kierkegaard over de koning en het volksmeisje: Een koning was tot over zijn oren verliefd op een boerenmeisje. Hij wou niets liever dan dat het beeldschone meisje met hem trouwde, maar zij zou uit vrije wil voor hem moeten kiezen. De koning had verschillende opties. Hij zou haar gewoon als koning kunnen vragen. Maar zou ze dan wel kiezen voor hem of voor het geld of uit angst…? Hij zou haar tot de adelstand kunnen verheffen zodat ze gelijken waren, maar dan zou het meisje gedwongen worden om haar leven ernstig te veranderen. Welke optie blijft er dan nog voor de koning over? De koning daalt af van zijn troon en wordt een gelijke met het meisje. Zo kan zij in vrijheid voor hem kiezen. In zijn verlangen om bij ons te zijn, is God in Jezus tot ons gekomen. Niet als een vermomde godenzoon, maar in de gedaante van een sterfelijke mens. 12 Geliefde broeders en zusters, u bent altijd gehoorzaam geweest toen ik bij u was. Wees het des te meer nu ik niet bij u ben. Blijf u inspannen voor uw redding, en doe dat in diep ontzag voor God, 13 want het is God die zowel het willen als het handelen bij u teweegbrengt, omdat het hem behaagt. 14 Doe alles zonder morren en tegenspreken, 15 opdat u zuiver en smetteloos bent, onberispelijke kinderen van God te midden van een verdorven en ontaarde generatie, waartussen u schittert als sterren aan de hemel. 16 Houd daarbij vast aan het woord dat leven brengt. Dan kan ik op de dag van Christus trots zijn omdat ik me niet voor niets heb ingespannen en afgemat. 17 Ook al zou mijn bloed als een offer worden uitgegoten, samen met het offer dat u brengt door de dienst van uw geloof, toch ben ik vol vreugde, samen met u allen. 18 Wees dus ook vol vreugde, samen met mij. In deze passage spreekt Paulus over de redding te midden van een verdorven en ontaarde generatie. Wat bedoelt Paulus met deze redding? Gebruik de onderstaande tekst van Enzo Bianchi om je antwoord te formuleren. ‘Welke zijn de belangrijkste problemen in onze huidige samenleving?’ Het gebrek aan hoop. Onze samenleving kent geen hoop. De Kerk zou hoop moeten kunnen bieden. In deze maatschappij worden mannen en vrouwen door angst overheerst. Al leven ze dan in een consumptiemaatschappij, in hun 55 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker hart hebben ze vaak geen doel om voor te leven. In hun hart heerst in een zeker zin de wanhoop. De Kerk moet weer de verrijzenis verkondigen en het eeuwig leven. Want voor wie niet christelijk of gelovig is, is de dood in wezen het grote strijdpunt van het leven. Ze willen hoop op verrijzenis of een leven dat sterker is dan de dood. Ze willen dat ieder mens, ook al gaat hij naar de hel, de kans heeft Christus te vinden om hen met open armen te ontvangen’. ‘Zelfs in de hel.’ ‘Ja. Daarom is Christus in de hel neergedaald, zoals in het credo staat. Hij is neergedaald in de hel, opdat ieder mens, zelfs na een hels leven, door Christus met open armen wordt ontvangen en omhelsd. Als hij die omhelzing aanvaardt, wacht hem het eeuwig leven. Dat vooral moeten we aan de mensen vertellen. Want daar vraagt ons de wereld om. Die vraagt niet om veel ethische regels waar de Kerk nu vooral mee bezig is. Daardoor herleidt men het christendom tot ethiek en moraal. Je moet hoop geven. En de meest ware woorden die de Kerk heeft als een schat, zijn de woorden van het geloof. Liefde is en blijft sterker dan de dood. En dat is iets wat in ons leven altijd te verwezenlijken is.’36 Geloof in Christus biedt mensen hoop. De dood is het grote strijdpunt van het leven. Het Woord, de boodschap van liefde is sterker dan de dood. Christenen die vanuit dit standpunt leven zijn een lichtend voorbeeld voor anderen. Ze getuigen van hoop. Des Hommes et des Dieux De film is gebaseerd op een waargebeurde geschiedenis, van zeven monniken (de achtste verstopte zich onder zijn bed en wist zo te overleven) die in 1996 zijn ontvoerd door moslimterroristen in Algerije en later zijn vermoord. De broeders wisten dat ze in groot gevaar verkeerden. Toch besloten ze unaniem om niet te vertrekken, en hun lot deemoedig af te wachten. De film laat zien hoe ze tot dat besluit kwamen, in gesprekken met elkaar en door te bidden. Cruciaal zijn de diensten, waarin ze gezamenlijk Psalmen zingen, waarvan de teksten licht laten schijnen op hun lot. De lichamelijke kwetsbaarheid en het lijden van Christus, zijn het voorbeeld voor de monniken, blijven. waardoor ze op hun post 37 36 Verboven, L., Gesprek met Enzo Bianchi (Braambos-televisieprogramma van 18 januari 1998), in: De Vloer (1999). 37 http://www.kuleuven.be/thomas/page/des-hommes-et-des-dieux/ 56 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker De dorpelingen in de film zeggen op een gegeven moment: ‘Als jullie vertrekken, ontnemen jullie ons jullie hoop en beroven jullie ons van onze hoop’. Wat zal de Kerk doen in een niet-christelijke cultuur of in bedreigende omstandigheden? De wereld kan zonder christenen, maar kan hij ook zonder de hoop van waaruit christenen leven? De instelling Kerk is misschien niet nodig, maar de hoop die ze draagt wel!38 Dietrich Bonhoeffer Bonhoeffer was een vooraanstaand Duits kerkleider, theoloog en verzetsstrijder tegen het nazisme. Net als Paulus werd hij gevangen genomen en wist hij maar al te goed welk lot hem te wachten stond: executie. In mei 1944 schreef hij een brief aan de ouders van zijn petekind. Het ging om een doopbrief waarin de Duitser wilde aangeven wat het betekent om jezelf nu christen te noemen. ‘Ons christen zijn zal in deze tijd bestaan uit slechts twee elementen: bidden en onder de mensen het goede doen. Elk denken en praten en organiseren van christenen moet herboren worden uit dat bidden en doen … Tot die tijd zal de zaak der christenen verborgen zijn en stil, maar er zullen mensen zijn die bidden en het goede doen en wachten op Gods uur’.39 Over het bidden zegt Bonhoeffer het volgende: ‘Hij die bidt, beweegt zich voorwaarts naar degene die komt en naar dat wat komt. Iemand die werkelijk wil bidden is iemand die tegemoet wil gaan. Misschien heeft hij de kracht daartoe niet in zichzelf, maar hij verzucht, hij is vertrekkensklaar, hij verlangt en vraagt … hij is, hoe dan ook, op een toekomst gericht… wie bidt tracht openingen te ontdekken in de muur van vervlakking. Vindt hij ze niet, dan zoekt hij verder, hij wacht de tijd af, hij probeert duidelijker waar te nemen, want hij is op de uitkijk … hij wil in de dag van vandaag ruimte maken voor de toekomst … zo gaat hij al ziende vooruit naar wat onzichtbaar is’. 38 40 Van Belle, Dieter, Cursus Bijbel: Christen worden met Paulus, 55. Bonhoeffer, D., Doopbrief aan Dietrich Berthge, in Verzet en overgave. Brieven en aantekeningen uit de gevangenis, Ten Have-Baarn, 2003. 40 Cromphout, F., Een tijd van spreken, Lannoo-Tielt, 1970. 39 57 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Ik geloof dat ik geloof Luc De Vos, zanger Eigenlijk ga ik allang niet meer naar de mis. Bidden daarentegen doe ik overal. Niet die voorgekauwde woorden. Als ik naar mijn optredens word gevoerd, zit ik constant naar buiten te kijken. Dan neem ik de natuur, maar ook de huizen in mij op. Ik probeer me voor te stellen wie daar woont en met welk verdriet of welke ontgoocheling ze daar 's avonds of 's nachts in hun zetel hangen. Af en toe komt dan die gedachte naar boven: 'wat moet er met hen gebeuren?', en 'zullen zij zonder reflectie of naamloos in het graf verdwijnen?'. Dat vind ik een doorgedreven manier van denken, beschouwen, dus van gebed. Verdwijnen, sterven, graf, dood ... ligt daar trouwens niet de essentie van het katholieke geloof? Daar gaat het toch de hele tijd over? Over de vergankelijkheid en vooral over de liefde die niet kan sterven. Kijk, zo'n gedachten houden mij gevangen. Dat iemand, Jezus genaamd, die ideeën had en die woorden uitvond: 'liefde over de dood heen'. Dat is ronduit fe-no-menaal. Katholicisme is daarom niet alleen een prachtige godsdienst, het is ook een sprookje. En je moet moed hebben om driehonderd jaar na de Verlichting nog in dat sprookje te willen geloven. In weerwil van alle bewijzen die men ons gedurig aanreikt, verklaringen voor het ontstaan van het leven, het heelal, de aarde, noem maar op. Het is niet onnozel, maar het getuigt van durf om los van die wetenschappelijke bewijsvoering in iets ronduit absurds te geloven. Het geloof is in wezen absurd, net zoals negentig procent van wat we op aarde doen absurd is. We zijn niet alleen actieve, maar vooral dromerige mensen. Geloven is dromen, en daarom ook zo relatief, zoals de mens relatief is, want in staat tot dromen, tot liefde en tot grote fantasie. In die zin zijn ook die rituelen belangrijk, de grote gebaren. Die proberen het niet-uitlegbare naar buiten te brengen. Mijn zoon Bruno is gedoopt, daarover bestond geen twijfel. Ik wou dat al toen hij nog in de buik zat. We wilden met hem dat oersymbool stellen. Bidden volgens Bonhoeffer Bidden volgens Luc De vos Ruimte maken voor de toekomst (komst Christus) Naar buiten kijken en alles is me opnemen en vragen stellen over mensen 58 Van der Linden Lars integratieopdracht stage HDGI Academiejaar 2013-2014 docent: Marie-Ann De Cocker Welke visie op bidden spreekt jou het meeste aan? Leg ook uit waarom 59
